Մեկ տասնամյակ առաջ ՝ 2009 թվականի մայիսին, հետխորհրդային վեց երկրներ՝ Հայաստանը, Ադրբեջանը, Վրաստանը, Ուկրաինան, Բելառուսը, Մոլդովան միացան Եվրոպական միության «Արևելյան գործընկերություն» ծրագրին՝ եվրոպական ընտանիքին մերձենալու ցանկությամբ: Եվրամիությունն էլ իր հերթին նպատակ ուներ կայունություն, թափանցիկություն և տնտեսական զարգացում տեսնել իր արևելյան սահմաններին․ ֆինանսական ու տեխնիկական աջակցություն՝ ժողովրդավարական ու տնտեսական բարեփոխումների դիմաց:
Ի սկզբանե Բրյուսելը հստակեցրել է՝ նախաձեռնությունը չի երաշխավորում անդամակցություն Եվրամիությանը, բայց նաև չի փակում դուռը՝ չբացառելով հետագայում նման հնարավորությունը Արևելյան գործընկերության անդամ պետությունների համար: Վեց երկրներից Ուկրաինան, Վրաստանը և Մոլդովան ցանկանում են օր առաջ դառնալ Եվրամիության անդամ, մինչդեռ Հայաստանը, Ադրբեջանը, Բելառուսը ընտրել են «և-և»-ի քաղաքականությունը՝ դաշնակցային և ռազմավարական հարաբերությունների նախապատվությունը տալով Մոսկվային: Այդուհանդերձ, աշխարհաքաղաքական այլ դաշինքում գտնվող Հայաստանին Բրյուսելը շարունակում է աջակցել, նաև՝ ֆինանսապես:
Ի՞նչ է շահել Հայաստանը Արևելյան գործընկերությանը 10-ը տարվա անդամակցությունից
Երկրորդ հնարավորություն, արտոնություններ. Եվրամիություն - Հայաստան հարաբերությունները հիմնված են Համապարփակ և ընդլայնված գործընկերության համաձայնագրի վրա:
Փաստաթուղթը արտոնություններ է ընձեռում հատկապես տնտեսական ոլորտում, այսուհետ հայ գործարարները կարող են շուրջ 6400 ապրանքատեսակ ներմուծել ԵՄ՝ զրոյական մաքսատուրքով, մասնակցել ԵՄ-ում իրականացվող պետական գնումներին:
Հայաստանի կառավարությունն իր հերթին պարտավորվել է ապահովել մրցակցային պայմաններ՝ բոլորի համար:
ՀՀ-ԵՄ համաձայնագիրը, փորձագետների գնահատմամբ, ծառայում է որպես բարեփոխումների շարժիչ՝ մարդու իրավունքների, օրենքի գերակայության, կոռուպցիայի դեմ պայքարի, արդարադատության և ժողովրդավարության ոլորտներում։
Տնտեսագետների կարծիքով, նախորդ՝ այդպես էլ կյանքի չկոչված Խորը և համապարփակ ազատ առևտրի գոտու մասին համաձայնագիրը ավելի հրապուրիչ էր: Նախկին նախագահ Սերժ Սարգսյանը, սակայն, մոտ 4 տարի հավաստիացնելով, որ կստորագրի այն, 2013 թվականին անակնկալ հրաժարվեց՝ հայտարարելով, թե Հայաստանը նախընտրում է միանալ Կրեմլի նախաձեռնած Մաքսային միությանը: Բազմաթիվ անկախ վերլուծաբանների կարծիքով, այս անակնկալ շրջադարձը Մոսկվայի ճնշման արդյունքն էր:
Ժողովրդավարական ինստիտուտների բարելավման գործում Եվրամիությունը մշտապես եղել է Հայաստանի կողքին՝ աջակցել է կառավարման բարեփոխումներին, օրենքի գերակայության հաստատմանը, խտրականության, կոռուպցիայի դեմ պայքարին, մարդու իրավունքների պաշտպանության ջանքերին: Վերջին տարիներին Բրյուսելը 95 մլն եվրո է հատկացրել քաղաքացիական հասարակության շուրջ 600 կազմակերպությունների, մոտ 170 միլիոն տրամադրել է թափանցիկ կառավարման համակարգի ներդրման, 15 մլն եվրո՝ կառավարության հակակոռուպցիոն ռազմավարության իրագործման ու մաքսային և սահմանապահ ծառայությունների բարեփոխման, ևս 7,5 մլն եվրո`ընտրական օրենսդրության կատարելագործման համար։ Եվրամիությունը նպաստել է նաև արդարադատության ոլորտի բարեփոխումներին, այդ թվում՝ նյութական աջակցություն ցուցաբերելով 12 դատական շենքի կառուցմանը կամ վերակառուցմանը:
Դեպի Եվրոպա՝ առանց փաստաթղթային քաշքշուկների. Բրյուսելը հարևանների հետ փակ սահմաններ ունեցող Հայաստանին խոստացել է օգնել զարգացնելու երկրի օդային հաղորդակցությունը, որի արդյունքում կաճի զբոսաշրջիկների թիվն ու ֆինանսական եկամուտների ծավալը։ Եվրամիությունը նաև խոստանում է իր դռները բացել հայաստանցիների առջև՝ առաջիկայումհնարավորություն տալով առանց մուտքի վիզայի ճամփորդել Շենգենյան գոտու երկրներ:
Ակնկալվում է, որ վիզաների ազատականացման հարցի շուրջ Բրյուսելի և Երևանի միջև բանակցությունները շուտով տեսանելի արդյունք կտան, ապրիլին հայտարարել էր Եվրամիության դեսպան Պյոտր Սվիտալսկին:
Եվրամիությունը Հայաստանի արտահանման խոշորագույն շուկան է: Շուրջ 510 միլիոն բնակչություն ունեցող Եվրամիությանը բաժին է հասնում Հայաստանի արտաքին առևտրի ընդհանուր ծավալի մոտ 22%-ը, Հայաստանը եվրոպական երկրներ արտահանում է հիմնականում մետաղներ, ադամանդ. հայկական խմիչքը, ծխախոտը նույնպես մեծ պահանջարկ ունեն եվրոպական շուկայում:
Բրյուսելը վերջին տասը տարվա ընթացքում ավելի քան 473 միլիոն եվրո է հատկացրել հայաստանյան 25 000 ձեռնարկությունների. այդ միջոցներով իրականացված գործարար նախագծերի շնորհիվ ստեղծվել են հարյուրավոր նոր աշխատատեղեր: Հաջողված նախագծերից է Հայաստանում նախադեպը չունեցող Գյումրիի ներառական սրճարանը, որն աշխատելու հնարավորություն է ընձեռում հաշմանդամություն ունեցող անձանց:
Երևանի մետրոպոլիտենի վերակառուցման շրջանակներում Եվրամիության ֆինանսական օժանդակության շնորհիվ թարմացվել ու ավելի անվտանգ է դարձել էներգամատակարարման համակարգը, ներդրվել են նոր և ժամանակակից շարժակազմեր:
Մաքուր ջուր Երևանի բնակիչներին. Եվրամիության աջակցության շնորհիվ 1.1 մլն երևանցիների խմելու ջրի որակը բարելավվել է, իսկ հեռավոր մարզերի 7000 տնային տնտեսությունների միջոցներ են տրամադրվել էներգախնայողության համար՝ արևային էներգիայի օգտագործումը Հայաստանում զարգացնելու հեռահար ծրագրերի շրջանակներում:
Ավելի քան 80.000 ուսանողներ և դասախոսներ մասնակցել են փոխանակման ծրագրերի՝ հնարավորություն ստանալով տեղում ծանոթանալ առաջադեմ եվրոպական փորձին ու մեթոդներին։