Լուկաշենկո՝ առաջինն ու միակը

Ալեքսանդր Լուկաշենկո՝ «Գորոդեց» սովխոզի տնօրեն և Գերագույն խորհրդի պատգամավոր, Բելառուսի առաջին և առայժմ միակ նախագահը:

Երկրի ղեկավարի աթոռը զբաղեցնում է արդեն հինգերորդ անգամ: Առաջին անգամ ընդամենը 39 տարեկանում այդ պաշտոնում ընտրվել է 1994 թվականի հուլիսի 10-ին և ցայսօր՝ արդեն քառորդ դար Բելառուսի ժողովուրդն այլ նախագահ չի ունեցել: 2004-ի վիճահարույց սահմանադրական փոփոխությունների արդյունքում նա իրավունք է ստացել նախագահի պաշտոնում առաջադրվել այնքան անգամ, որքան կցանկանա:

Նախագահական առաջին ընտրություններում հաղթելուց անմիջապես հետո Լուկաշենկոն սկսել է իշխանությունն իրեն հարմարեցնել: Առաջին քայլերն արվեցին հենց 1994 թվականի դեկտեմբերին, երբ մի խումբ պատգամավորներ, ըստ օրենքի, ներկայացրին իրենց զեկույցը երկրում, և մասնավորապես Լուկաշենկոյի շրջապատի մասնակցությամբ, կոռուպցիոն սխեմաների մասին: Չնայած զեկույցի պարտադիր հրապարակման մասին օրենքին, այն արգելվեց, բելառուսական թերթերն ի նշան բողոքի հաջորդ օրը լույս տեսան դատարկ, սպիտակ էջերով: Այդ պահից սկսած Լուկաշենկոն սկսեց արդեն ավանդական դարձած ընդդիմախոսների ձայները խլացնելու քայլերը` փակվեցին թերթեր, պաշտոնանկ արվեցին լրագրողներ, մի շարք լրատվամիջոցներ բերվեցին նախագահականի վերահսկողության դաշտ:

Հետագայում Լուկաշենկոն իր ճանապարհից հեռացրեց խորհրդարանն ու Սահմանադրական դատարանը, որոնք քսանհինգ տարի առաջ ապահովում էին իշխանության թևերի հավասարակշռությունը: Իշխանության այդ երկու թևերի դեմ երկու տարի տևած բացահայտ պատերազմից հետո Լուկաշենկոն ի վերջո նախաձեռնեց հերթական սահմանադրական փոփոխությունները՝ ստանալով նոր լիազորություններ: Լուկաշենկոյի քսանհինգամյա կառավարման արդյունքում քաղաքական կուսակցությունները դարձան ձևական, ազատ մամուլ՝ որպես այդպիսին, արհմիություններ չկան, հատուկենտ ընդդիմադիր գործիչները բողոքի ակցիաները դեռ չավարտած հայտնվում են ոստիկանական բաժանմունքներում: Նրանցից շատերը անցած տարիներին երկարամյա բանտային կալանքի են դատապարտվել:

«Ազատություն» ռադիոկայանն առանձնացրել է այն առավել ուշագրավ հայտարարությունները, որոնք Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն հնչեցրել է վերջին տասնամյակներին:

Ընտրությունների կեղծում

Երբ 2001 թվականին Լուկաշենկոն առաջադրվեց վերընտրվելու, նա բավական էքսցենտրիկ կերպով արձագանքեց ԵԱՀԿ-ի՝ ընտրություններին դիտորդական առաքելություն ուղարկելու առաջարկին։ «Մեզ պետք չէ։ Այստեղ ընտրությունների կեղծման համակարգը ավտոմատացված է։ Պետք չէ», - ասել էր նա պետական հեռուստաընկերության եթերում։

Բռնապետական նախանձ

2012 թվականին Reuters գործակալության հետ զրույցում ի պատասխան հարցին, թե ինչպես է վերաբերվում այն պնդումներին, որ ինքը Եվրոպայի վերջին բռնապետն է, Լուկաշենկոն, շտապելով ողջունել իր նոր մականունը, հայտարարել է. - «Լավ չեմ հասկանում, թե ինչ է նշանակում բռնապետ, բայց, մյուս կողմից, ես ինքս ինձ բարի նախանձով նախանձում եմ: Չէ՞ որ ես Եվրոպայի վերջին և միակ դիկտատորն եմ։ Աշխարհում և ոչ մի տեղ չկա այդպիսին»։

Բռնապետ-հոմոֆոբ

Բացի այդ, 2012 թվականին, երբ Եվրոպական միությունը քննարկում էր Լուկաշենկոյի դեմ հետագա պատժամիջոցների հարցը, բելառուսական առաջնորդը կրկին արտահայտվեց՝ այս անգամ բացեիբաց վիրավորելով Գերմանիայի այդ ժամանակվա արտգործնախարար, բացահայտ համասեռական Գիդո Վեստերվելեին։ «Ինչ վերաբերում է նրան, ով այնտեղ բռնապետություն էր գոռում, լսելով այդ ամենը, ես մտածեցի՝ ավելի լավ է բռնապետ լինել, քան՝ համասեռամոլ», - հայտարարել էր Լուկաշենկոն։

«Նայի՛ր՝ թիկնապահ չկա»

Ընտրությունները կեղծելու, երկրում այլակարծությունը պարբերաբար ու կոշտ ձևով ճնշելու մեղադրանքներին զուգահեռ՝ Լուկաշենկոն միշտ փորձում է ներկայանալ որպես ժողովրդի ծոցից ելած։ 2012 թվականի իր հարցազրույցներից մեկում նա անգամ ակնարկել է, որ իր նախագահական պալատում ոչ մի թիկնապահ էլ չկա։ «Նայե՛ք պատուհանից դուրս։ Պալատի ներսում որևէ ցանկապատ տեսնո՞ւմ եք, ինչ-որ թիկնապահների տեսնո՞ւմ եք։ Սա մի երկիր է, որտեղ բոլորն անխտիր պաշտպանված են», - հայտարարել էր Բելառուսի նախագահը:

«Եվրոպական գազանանոց»

Մարդու իրավունքների ոտնահարման պատճառով վիզային պատժամիջոցների ենթարկված Լուկաշենկոն տարիներ շարունակ Եվրոպայում հազվադեպ էր լինում։ Բայց կային այլ ժամանակներ, երբ, օրինակ, 1998 թվականին նա մասնակցում էր շվեյցարական առողջարանային քաղաքներից մեկում՝ Կրան Մոնտանայում կազմակերպված քաղաքական և տնտեսական համաժողովին։ Այստեղ, սակայն, նրան սառը ընդունելություն էր սպասում․ թերևս Լուկաշենկոն երջանիկ չէր իր այցելության համար։ «Ես հասկացել եմ՝ դա ոչ թե ժողովրդավարություն է, այլ՝ գազանանոց։ Սպասելի էր, սակայն՝ ոչ այդ մասշտաբներով և ոչ էլ այդ տեսքով։ Մի խոսքով, դա ոչ այլ ինչ է, քան գազանանոց», - հայտարարել էր Բելառուսի նախագահը:

Օբամայի կրկնօրինա՞կը

Քչերի մտքով կարող է անցնել, թե Լուկաշենկոն շատ ընդհանրություններ ունի ԱՄՆ-ի նախկին նախագահ Բարաք Օբամայի հետ։ Բելառուսի նախագահը, սակայն, ավելի քան համոզված է դրանում։ «Օբամային եմ նայում՝ երիտասարդ է, լավ տեսք ունի։ Սա իմ առաջին տպավորությունն է։ Բայց ցավում եմ իր համար։ Նա հարյուր տոկոսով նման է ինձ, երբ ես իշխանության եկա Խորհրդային Միության փլուզումից հետո՝ դատարկ խանութներ, ֆինանսական լուրջ ճգնաժամ», - ասել է Լուկաշենկոն դեռևս 2008 թվականին՝ Օբամայի Միացյալ Նահանգների նախագահ առաջին անգամ ընտրվելուց կարճ ժամանակ անց։

Ավազակների լեզվով

Լուկաշենկոն հաճախ է շահարկում քաոսի ժամանակաշրջանը, որը նախորդել է Խորհրդային Միության փլուզմանը՝ այսպես կոչված «վայրենի 90-ականները», որպեսզի արդարացնի իր ավտորիտար կառավարումը։ Իր ամենամյա մամուլի ասուլիսին՝ 2013 թվականի հոկտեմբերին Լուկաշենկոն կարոտով էր լցված այդ օրերի նկատմամբ, երբ հանցավորության դեմ պայքարը պարունակում էր «հարված դեմքին»։ «Ավազակները հասկանում են միայն այն ժամանակ, երբ դու իրենց հետ խոսում ես իրենց լեզվով», - ասել էր նա։

Դոստոևսկու աղճատված մեկնաբանություն

Իր ամենամյա ուղերձում 2012 թվականի մայիսի 8-ին Լուկաշենկոն վկայակոչեց ռուս դասականին՝ իր բռնապետական ռեժիմն արդարացնելու նպատակով մի միտք մեջբերելով Ֆյոդոր Դոստոևսկու «Կարամազով եղբայրներ»-ից․ - «Մարդու համար ազատությունից ավելի անտանելի բան չկա»։ «Հանճարեղ գրողը ճիշտ էր. ստանալով ազատություն՝ մարդը հասկանում է, որ ուսերին է դրել ծանր բեռ, որովհետև ազատությունը պատասխանատվություն է ենթադրում, մարդն ինքը պետք է որոշումներ կայացնի և ինքն էլ պատասխան տա դրանց համար», - այսպես է շարադրել իր կարծիքը Լուկաշենկոն։ Մինչդեռ իրականում Դոստոևսկու վեպի այդ հատվածը վերաբերում է Մեծ Հավատաքննիչին, ով իր կյանքը սատանային է տվել ու այդպիսի կարծիք հայտնել, որին ինքը գրողը համաձայն չէ։