Մատչելիության հղումներ

Թեդ Քոփլ․ «Թուրքերը չափազանց նախանձախնդիր են իրենց պնդումներում»


«Ազատությունը» զրուցել է ամերիկյան հանրահայտ լրագրող Թեդ Քոփլի հետ, ով Հայաստան է ժամանել «Ավրորա» մրցանակաբաշխությանը մասնակցելու նպատակով:

«Ազատություն». - Շնորհակալություն հարցազրույցի համար: Իմ հարցը Ձեզ` ինչո՞ւ եք եկել, ի՞նչ է նշանակում այս «Ավրորա» մրցանակաբաշխությունը Ձեզ համար:

Քոփլ. - Պետք է ասեմ, որ այստեղ եմ իմ ընկերոջ` Վարդան Գրիգորյանի շնորհիվ, ով այս միջոցառման կազմակերպիչներից է: Եվ երբ Վարդանն ասաց` Թեդ, կարո՞ղ եք շաբաթավերջին Հայաստան գալ, իմ պատասխանն էր` իհարկե: Բայց ես նաև կարծում եմ, որ սա չափազանց կարևոր խնդիր է ոչ միայն հայ ժողովրդի հետ կատարվածի առումով, այլև որովհետև պատմությունը շարունակում է կրկնվել: Ցավոք` մարդկությունը անցած 100 տարվա ընթացքում ականատես է եղել այնքան շատ ցեղասպանությունների: Եվ այդ առումով շատ կարևոր է բարձրաձայնել այդ մասին և մասնակցել այս թեմայով քննարկումներին:

«Ազատություն». - Բացի այդ` սա շատ հետաքրքիր նախագիծ է, այնպես չէ՞: Այն չի սահմանափակվում միայն Հայոց ցեղասպանությամբ, այլ ավելի ընդգրկուն է:

Քոփլ. - Ճիշտ այդպես: Կարծում եմ այն ազգերը, որոնք անցել են դրա միջով` հրեաները, հայերը, մյուսները, ընկալում են, որ դա իր հետ բերում է պատասխանատվություն ոչ միայն կոնկրետ իրենց հետ տեղի ունեցածի մասին բարձրաձայնելու, այլև անմարդկային վերաբերմունքի արժանացող բոլոր տառապող ժողովուրդների առումով:

«Ազատություն». - Մեկ հարց` տեղի ունեցածը Ցեղասպանություն անվանելու, կամ դրանից խուսափելու վերաբերյալ: Որքա՞ն հաճախ եք տեսնում ամերիկյան թերթերում «այսպես կոչված ցեղասպանություն» կամ «կոտորածներ» ձևակերպումները: Չնայած Հայկական սփյուռքի ամենամյա ջանքերին, ԱՄՆ-ի նախագահը ամեն տարի իր ապրիլքսանչորսյան ուղերձում որևէ այլ ձևակերպում է օգտագործում: Իրականում` նույնիսկ ավելի կոշտ ձևակերպումներ է հնչեցրել, քան բուն ցեղասպանություն բառը, բայց, ամեն դեպքում, նա այդ բառը չի օգտագործում: Որպես լրագրող, որպես մարդ, ով պայքարում է մարդու իրավունքների համար, ի՞նչ կարող եք ասել այդ մասին:

Քոփլ. - Որպես լրագրող` ես հասկանում եմ, թե ինչու է դա տեղի ունենում: Այստեղ գործ ունենք ազգային շահի հետ, Թուրքիան շատ կարևոր դաշնակից է Միացյալ Նահանգների համար, ՆԱՏՕ-ի անդամ է: Կան նաև այլ շահագրգիռ կողմեր, և թուրքերը չափազանց նախանձախնդիր են իրենց պնդումներում, որ ցեղասպանություն չի եղել: Որպես մարդ` ես խորհուրդ կտայի իմ թուրք բարեկամներին օրինակ վերցնել Գերմանիայից: Ես կարծում եմ, որ գերմանացիները շատ ազնիվ գտնվեցին` ընդունելով 1930-40-ականներին տեղի ունեցածը, և դա հանգեցրեց նրանց մի զարմանալի իրավիճակի, որին մեզ բախտ է վիճակվել ականատես լինել, երբ Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելը հանդես է գալիս որպես մարդասիրական ջանքերի համաշխարհային առաջնորդ` սիրիացի, լիբանանցի և Հյուսիսային Աֆրիկայի այլ երկրներից եկած փախստականներին օգնելու հարցում: Ես կարծում եմ` դա տեղի ունեցավ հրեաների և շատ ուրիշների դեմ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից առաջ և այդ ընթացքում իրականացված ցեղասպանության մեջ Գերմանիայի ունեցած դերի պատճառով:

«Ազատություն». - Թեդ, մեկ այլ հարց, որը թերևս կապ չունի այս ամենի հետ, բայց շատ կարևոր է: Ձեր կարիերայի ընթացքում Դուք լուսաբանել եք Ռուսաստանը և Սովետական Միությունը: Ես հիշում եմ Ձեր հեռարձակումները` չափազանց հետաքրքրաշարժ ռեպորտաժները: Ի՞նչ կարծիքի եք այսօրվա Ռուսաստանի մասին: Ձեզ չի՞ թվում, որ մենք վերադարձել ենք սառը պատերազմյան իրավիճակին:

Քոփլ. - Կարծում եմ պետք է իրատես լինենք: Եթե մենք զարգացումները դիտարկենք ոչ միայն Արևմուտքի, այլ նաև Ռուսաստանի տեսակետից, ակնհայտ է դառնում, որ ՆԱՏՕ-ի ընդարձակումը Ռուսաստանի իշխանություններին նյարդայնացնում է, դա անհանգստությունների տեղիք է տալիս, և կարծում եմ` նրանց կարելի է հասկանալ: Արդյո՞ք դա նշանակում է, որ ես արդարացնում եմ Ռուսաստանի պատասխան քայլերն ու արձագանքը` իհարկե ոչ: Բայց ես կարծում եմ կարևոր է զարգացումները դիտարկել ամբողջական համատեքստում: Ողբերգական կլինի, եթե Միացյալ Նահանգներն ու Ռուսաստանը իրենց թույլ տան կրկին մտնել այնպիսի անարդյունավետ, ավելին՝ վտանգավոր հարաբերությունների մեջ, որ կար 50-ական, 60-ական, 70-ական, 80-ական թվականներին: Մենք այնքան ճանապարհ են անցել, շատ տխուր կլինի, եթե կրկին վերադառնանք «սառը պատերազմին»:

«Ազատություն». - Ռուսաստանը հիմա շատ ագրեսիվ է իր հարևանների, օրինակ՝ Ուկրաինայի նկատմամբ: Հարձակումներ Ուկրաինայի վրա՝ այն պատճառով, որ այն ուզում է մոտ լինել Եվրոպական միությանը: Եվ նրանք դերակատարություն ունեն նաև այստեղ, այս տարածաշրջանում, որտեղ երկու երկրները՝ Հայաստանն ու Ադրբեջանը, հակամարտություն ունեն: Ռուսաստանը ժամանակակից սպառազինություն է վաճառում Ադրբեջանին, իսկ Հայաստանին հին սպառազինություն է վաճառում: Ի՞նչ կասեք այս մասին:

Քոփլ. - Կրկին կասեմ, որ դա ցավալի է, քանի որ դա ոչ թե ուղղակի պատերազմի կհանգեցնի ԱՄՆ-ի և Ռուսաստանի միջև, քանի որ անկեղծորեն ես չեմ կարծում, որ ԱՄՆ-ը և ՆԱՏՕ-ն Ռուսաստանի հետ ուղղակի պատերազմի մեջ կմտնեն նախկին հանրապետությունների համար, որոնց Ռուսաստանը ցանկանում է վերադարձնել իր ազդեցության գոտի, բայց դա հաստատապես ավելի վտանգավոր աշխարհ կստեղծի: Արդյոք ես հասկանո՞ւմ եմ Հայաստանի կամ Ուկրաինայի դիրքորոշումը, թե ինչու է սա մեծ ցավի և անհանգստության առիթ: Իհարկե, այո՛, հասկանում եմ:

Բայց ես չեմ կարծում, որ մենք պետք է թույլ տանք, որ Ռուսաստանը և ԱՄՆ-ը ուղղակի հակամարտության մեջ մտնեն: Ես հույս ունեմ, որ երկու կողմներն էլ ավելի տրամաբանորեն կգործեն՝ այս հարցում շատ առաջ չգնալու համար:

«Ազատություն». - Եվ վերջին հարցը, Թեդ: Ի՞նչ խորագիր կընտրեիք Ձեր ծրագրի համար, որը կպատմեր Հայաստան կատարած այցի կամ այս միջոցառման մասին: Ենթադրենք, Դուք խոսափողով կանգնած եք Ցեղասպանության զոհերի հուշահամալիրի մոտ և սկսում եք Ձեր ծրագիրը:

Քոփլ․. - Երանի կարողանայի ավելի պերճախոս լինել, բայց Ջորջ Սանտայանան է մի անգամ ասել՝ նրանք, ովքեր չեն սովորում պատմության դասերը, դատապարտված են դրանք կրկնելու: Շատ կարևոր է, որ մենք նայենք այդ դասերին՝ Հայոց ցեղասպանությանը և վերջին մեկ դարում տեղի ունեցած մյուս ցեղասպանություններին, լայնորեն ներկայացնենք դրանք հանրությանը: Եթե դրանցից դասեր չենք քաղում, ուրեմն դատապարտված ենք դրանք նորից վերապրելու: Դա անպատմելի ողբերգություն կլինի:

«Ազատություն». - Անչափ շնորհակալ եմ:

Ուղիղ հեռարձակում

XS
SM
MD
LG