«Բոսֆորի ափին, երբ ճաշի են հավաքվում Թուրքիայի գրողներն ու գիտնականները, նրանց գրական, գիտական բանավեճերը վերջերս անսպասելի շրջադարձ են ունենում՝ «Դո՞ւ էլ ես արդեն ոստիկանության պահպանության տակ»: Այսպես է սկսել «Լոս Անջելես Թայմզ» թերթում այսօր հրապարակած իր հոդվածը Լորա Քինգը:
«Բոլորս արդեն սկսել ենք կարծիքներ փոխանակել՝ մեզանից ով մեկ թիկնապահ ունի, ով՝ երկու, սկսում ենք համեմատել, կատակներ անել...», - ասում է լրագրող եւ արձակագիր Փերիհան Մագդենը: Նա էլ ծայրահեղական ազգայնականներից սպառնալիքներ ստանալուց հետո ոստիկանությունից թիկնապահ է ստացել, ինչը, նրա խոսքերով «ծիծաղելի է, բայց միեւնույն ժամանակ՝ շատ ողբերգական»:
«Ակոս» թերթի խմբագրապետ Հրանտ Դինքի սպանությունից հետո Թուրքիայի մտավորականների համայնքը պաշարված վիճակում է. նման բան տասնամյակներով չի նկատվել:
Դինքի հուղարկավորությունից հետո ստվերում գործող ազգայնական խմբավորումները սպառնալիքներ են ուղղում այն մտավորականներին, որոնք շեղվում են Թուրքիայի բռնած պաշտոնական դիրքից՝ ասելով, որ 1915 թվականին հայերի սպանությունը ցեղասպանություն էր: Կամ` ովքեր թերահավատ են Թուրքիայի ռազմական հզորության հանդեպ, ովքեր քուրդ փոքրամասնության կարգավիճակի հարցն են բարձրացնում:
Դրա հետեւանքով գրողները չեղյալ են հայտարարում իրենց գրական ճամփորդությունները, երբեմնի բացախոս պրոֆեսորները խուսափում են հրապարակայնությունից
«Սա իրոք վախի մթնոլորտ է», - ասել է գրողների ՓԵՆ ակումբի ղեկավարներից Եվգենի Սչուլգինը: Այս ակումբը մի շարք միջազգային կազմակերպությունների հետ միջնորդական աշխատանք է տանում, որպեսզի Թուրքիայի Քրեական օրենսգրքից հանվի 301-րդ հոդվածը. այն քրեական պատիժ է սահմանում «թուրքական ինքնությունը վիրավորելու համար»:
«Շատ մտավորականներ հույս ունեին, որ օրը ցերեկով Դինքի դաժան սպանությունը կատալիզատորի դեր կունենար այդ հոդվածը հանելու գործում: Դինքին 2005 թվականին դատարանը վեց ամսվա ազատազրկման էր դատապարտել իր արտահայտած մտքերի համար: Բայց շատ փորձագետներ աստիճանաբար ավելի ու ավելի հոռետես են դառնում նման բարեփոխման հանդեպ՝ տեսնելով ծայրահեղորեն բեւեռացված մթնոլորտը: Հատկապես որ` տարին ընտրական է, եւ Թուրքիայի քաղաքական կուսակցությունները չեն կարող իրենցից վանել ազգայնականներին, որոնք ընտրազանգվածի էական մասն են կազմում», - ասված է հոդվածում:
Մյուս կողմից՝ «երբեմն միջազգային խմբերն են Թուրքիայում խորացնում հակազդեցությունը»: «Նրանց գործածած բառապաշարը երբեմն բոլորովին էլ կառուցողական չէ», - ասում է ընդդիմադիր քաղաքական գործիչ, ՆԱՏՕ-ում Թուրքիայի նախկին դեսպան Օնուր Օյմենը: - «Քննադատները պիտի զգույշ լինեն՝ նման հակազդեցություն չառաջացնելու համար»:
«Բոլորս արդեն սկսել ենք կարծիքներ փոխանակել՝ մեզանից ով մեկ թիկնապահ ունի, ով՝ երկու, սկսում ենք համեմատել, կատակներ անել...», - ասում է լրագրող եւ արձակագիր Փերիհան Մագդենը: Նա էլ ծայրահեղական ազգայնականներից սպառնալիքներ ստանալուց հետո ոստիկանությունից թիկնապահ է ստացել, ինչը, նրա խոսքերով «ծիծաղելի է, բայց միեւնույն ժամանակ՝ շատ ողբերգական»:
«Ակոս» թերթի խմբագրապետ Հրանտ Դինքի սպանությունից հետո Թուրքիայի մտավորականների համայնքը պաշարված վիճակում է. նման բան տասնամյակներով չի նկատվել:
Դինքի հուղարկավորությունից հետո ստվերում գործող ազգայնական խմբավորումները սպառնալիքներ են ուղղում այն մտավորականներին, որոնք շեղվում են Թուրքիայի բռնած պաշտոնական դիրքից՝ ասելով, որ 1915 թվականին հայերի սպանությունը ցեղասպանություն էր: Կամ` ովքեր թերահավատ են Թուրքիայի ռազմական հզորության հանդեպ, ովքեր քուրդ փոքրամասնության կարգավիճակի հարցն են բարձրացնում:
Դրա հետեւանքով գրողները չեղյալ են հայտարարում իրենց գրական ճամփորդությունները, երբեմնի բացախոս պրոֆեսորները խուսափում են հրապարակայնությունից
«Սա իրոք վախի մթնոլորտ է», - ասել է գրողների ՓԵՆ ակումբի ղեկավարներից Եվգենի Սչուլգինը: Այս ակումբը մի շարք միջազգային կազմակերպությունների հետ միջնորդական աշխատանք է տանում, որպեսզի Թուրքիայի Քրեական օրենսգրքից հանվի 301-րդ հոդվածը. այն քրեական պատիժ է սահմանում «թուրքական ինքնությունը վիրավորելու համար»:
«Շատ մտավորականներ հույս ունեին, որ օրը ցերեկով Դինքի դաժան սպանությունը կատալիզատորի դեր կունենար այդ հոդվածը հանելու գործում: Դինքին 2005 թվականին դատարանը վեց ամսվա ազատազրկման էր դատապարտել իր արտահայտած մտքերի համար: Բայց շատ փորձագետներ աստիճանաբար ավելի ու ավելի հոռետես են դառնում նման բարեփոխման հանդեպ՝ տեսնելով ծայրահեղորեն բեւեռացված մթնոլորտը: Հատկապես որ` տարին ընտրական է, եւ Թուրքիայի քաղաքական կուսակցությունները չեն կարող իրենցից վանել ազգայնականներին, որոնք ընտրազանգվածի էական մասն են կազմում», - ասված է հոդվածում:
Մյուս կողմից՝ «երբեմն միջազգային խմբերն են Թուրքիայում խորացնում հակազդեցությունը»: «Նրանց գործածած բառապաշարը երբեմն բոլորովին էլ կառուցողական չէ», - ասում է ընդդիմադիր քաղաքական գործիչ, ՆԱՏՕ-ում Թուրքիայի նախկին դեսպան Օնուր Օյմենը: - «Քննադատները պիտի զգույշ լինեն՝ նման հակազդեցություն չառաջացնելու համար»: