Համաշխարհային բանկի ֆինանսավորմամբ Հայաստանում անցկացված հետազոտության արդյունքում բրիտանացի եւ շվեդ փորձագետները եզրակացրել են, որ Հայաստանի անտառներում իրավիճակը «շատ ծանր է», դրական չեն նաեւ արձանագրված միտումները:
Բրիտանացի անկախ փորձագետ Էնդրյու Միտչելի կարծիքով, մեր երկրում անօրինական անտառահատումների գլխավոր պատճառը աղքատությունն է: Միտչելի համար ամենաանսպասելին, սակայն, այն է, որ շատ հաճախ դժվար է հասկանալ օրինակա՞ն, թե՞ ապօրինի է տվյալ անտառահատումը:
«Դժվար է ասել՝ որն է օրինական, որը՝ անօրինական», - «Ազատություն» ռադիոկայանին ասաց բրիտանացի փորձագետը: - «Ուղղակի պետք է հասկանալ, որ եթե բնակչության 73 տոկոսը օգտագործում է փայտը որպես վառելամիջոց, իսկ տարեկան կատարված անտառահատումների ծավալը հասնում է 70 հազար խորանարդ մետրի, ուրեմն վիճակը շատ բարդ է»:
«Իսկ եթե հաշվի առնենք, որ բնակչության մեծամասնությունը Հայաստանում չքավորության շեմից ցածր է գտնվում, պարզ է դառնում՝ անտառահատումները կատարվում են այլընտրանքի բացակայության պատճառով», - ավելացրեց Էնդրյու Միտչելը:
Աղքատությունը, այդուհանդերձ, ապօրինի անտառահատումներին մղող միակ պատճառը չէ: Եթե հաշվի առնենք, որ տարեկան Հայաստանում կտրված անտառների ընդհանուր ծավալը կարելի է տեղավորել (եվրոպացի փորձագետների հաշվարկներով) 16 հազար բեռնատար մեքենաներում, պարզ է դառնում, որ սա բավական լուրջ ինդուստրիա է: Փայտի խոշոր բիզնեսի մասին, սակայն, հրապարակված հետազոտության մեջ չի խոսվում: Միակ բանն էլ, որ եվրոպացիների ասվածին կարող են ավելացնել «Հայանտառ»-ի ներկայացուցիչները, այն է, որ վերջին տասը տարում վառելանյութի բիզնեսիով զբաղվողների «շնորհիվ» երկրի անտառները զգալիորեն պակասել են:
«Եթե մենք կարողանում ենք անտառը լավ պահել եւ դա բիզնես դարձնել, դա ամենալավ տարբերակն է», - ասաց «Հայանտառ»-ի գլխավոր անտառապետ Ռուբեն Պետրոսյանը: Նրա խոսքերով, բոլոր եվրոպական երկրներում անտառը բիզնես է, սակայն այնտեղ անտառը նաեւ պահպանվում ու վերականգնվում է, իսկ Հայաստանում դա «ավերիչ բիզնես է»:
Գլխավոր անտառապահի պաշտոնում ընդամենը մեկ ամիս առաջ նշանակված Պետրոսյանը ավելացրեց, որ այլ արդյունք ակնկալելը «առնվազն միամտություն է», քանի որ պետությունը ոչինչ չի անում անտառների պահպանության համար:
Նրա փոխանցմամբ, 1985 թվականին ամեն տարի 3,5-4 հազար հեկտար անտառ էր տնկվում, ինչին հատկացվում էր 4,5 միլիոն դոլարի կարգի գումար, ներկայումս, մինչդեռ, այդ հատկացումների ծավալը չի գերազանում 200-300 հազար դոլարը:
«Հայանտառ»-ի փոխտնօրեն Սամվել Սահակյանի տպավորությամբ, զեկույցը մի շարք կարեւոր հարցերի պատասխանը այդպես էլ չի գտել:
«Ապօրինի հատումը հետեւանք է», - ասաց նա: - «Նախ պետք է պարզաբանվեին ապօրինի հատումների հիմնական պատճառները: Հետեւանքները վերացնելը դեռեւս չի նշանակում պատճառները վերացնել»:
Եվրոպացի փորձագետների զեկույցը հայ հասարակության դատին կներկայացվի վաղը մեկնարկող սեմինարում:
Գեւորգ Ստամբոլցյան
Բրիտանացի անկախ փորձագետ Էնդրյու Միտչելի կարծիքով, մեր երկրում անօրինական անտառահատումների գլխավոր պատճառը աղքատությունն է: Միտչելի համար ամենաանսպասելին, սակայն, այն է, որ շատ հաճախ դժվար է հասկանալ օրինակա՞ն, թե՞ ապօրինի է տվյալ անտառահատումը:
«Դժվար է ասել՝ որն է օրինական, որը՝ անօրինական», - «Ազատություն» ռադիոկայանին ասաց բրիտանացի փորձագետը: - «Ուղղակի պետք է հասկանալ, որ եթե բնակչության 73 տոկոսը օգտագործում է փայտը որպես վառելամիջոց, իսկ տարեկան կատարված անտառահատումների ծավալը հասնում է 70 հազար խորանարդ մետրի, ուրեմն վիճակը շատ բարդ է»:
«Իսկ եթե հաշվի առնենք, որ բնակչության մեծամասնությունը Հայաստանում չքավորության շեմից ցածր է գտնվում, պարզ է դառնում՝ անտառահատումները կատարվում են այլընտրանքի բացակայության պատճառով», - ավելացրեց Էնդրյու Միտչելը:
Աղքատությունը, այդուհանդերձ, ապօրինի անտառահատումներին մղող միակ պատճառը չէ: Եթե հաշվի առնենք, որ տարեկան Հայաստանում կտրված անտառների ընդհանուր ծավալը կարելի է տեղավորել (եվրոպացի փորձագետների հաշվարկներով) 16 հազար բեռնատար մեքենաներում, պարզ է դառնում, որ սա բավական լուրջ ինդուստրիա է: Փայտի խոշոր բիզնեսի մասին, սակայն, հրապարակված հետազոտության մեջ չի խոսվում: Միակ բանն էլ, որ եվրոպացիների ասվածին կարող են ավելացնել «Հայանտառ»-ի ներկայացուցիչները, այն է, որ վերջին տասը տարում վառելանյութի բիզնեսիով զբաղվողների «շնորհիվ» երկրի անտառները զգալիորեն պակասել են:
«Եթե մենք կարողանում ենք անտառը լավ պահել եւ դա բիզնես դարձնել, դա ամենալավ տարբերակն է», - ասաց «Հայանտառ»-ի գլխավոր անտառապետ Ռուբեն Պետրոսյանը: Նրա խոսքերով, բոլոր եվրոպական երկրներում անտառը բիզնես է, սակայն այնտեղ անտառը նաեւ պահպանվում ու վերականգնվում է, իսկ Հայաստանում դա «ավերիչ բիզնես է»:
Գլխավոր անտառապահի պաշտոնում ընդամենը մեկ ամիս առաջ նշանակված Պետրոսյանը ավելացրեց, որ այլ արդյունք ակնկալելը «առնվազն միամտություն է», քանի որ պետությունը ոչինչ չի անում անտառների պահպանության համար:
Նրա փոխանցմամբ, 1985 թվականին ամեն տարի 3,5-4 հազար հեկտար անտառ էր տնկվում, ինչին հատկացվում էր 4,5 միլիոն դոլարի կարգի գումար, ներկայումս, մինչդեռ, այդ հատկացումների ծավալը չի գերազանում 200-300 հազար դոլարը:
«Հայանտառ»-ի փոխտնօրեն Սամվել Սահակյանի տպավորությամբ, զեկույցը մի շարք կարեւոր հարցերի պատասխանը այդպես էլ չի գտել:
«Ապօրինի հատումը հետեւանք է», - ասաց նա: - «Նախ պետք է պարզաբանվեին ապօրինի հատումների հիմնական պատճառները: Հետեւանքները վերացնելը դեռեւս չի նշանակում պատճառները վերացնել»:
Եվրոպացի փորձագետների զեկույցը հայ հասարակության դատին կներկայացվի վաղը մեկնարկող սեմինարում:
Գեւորգ Ստամբոլցյան