Լեռնային Ղարաբաղի վրա ադրբեջանական հարձակումից հետո առաջին անգամ Հայաստանի վարչապետն ու Ադրբեջանի նախագահը նույն հարկի տակ միջոցառման են մասնակցում: Նիկոլ Փաշինյանն ու Իլհամ Ալիևը Սանկտ Պետերբուրգում են, որտեղ անցկացվում է ԱՊՀ ոչ պաշտոնական գագաթնաժողովը:
Կադրերում երևում է, թե ինչպես են երկու երկների ղեկավարները միջոցառումից առաջ միմյանց ձեռք սեղում, նրանց հնարավոր բանակցությունների մասին պաշտոնական տեղեկություն, սակայն, ո՛չ Երևանն է հաղորդում, ո՛չ Բաքուն:
Ավելի վաղ Կրեմլի խոսնակն այս հարցին անդրադառնալիս ասել էր՝ ոչ պաշտոնական գագաթնաժողովի շրջանակում բոլորը կարող են շփվել, սակայն երկկողմ հանդիպման ծրագրեր չկան:
Ոչ ֆորմալ շփումները ավելի շատ կարող են նպաստել քաղաքական փոխըմբռնման ձեռքբերմանը կամ դրա զարգացմանը. քաղաքագետ
Արդյոք ռուսական կողմը կփորձի՞ կազմակերպել Փաշինյան-Ալիև բանակցություններ՝ պարզ չէ: Քաղաքագետ Տիգրան Գրիգորյանը դժվարանում է ասել՝ կողմերին պարբերաբար հանդիպման հրավիրող Մոսկվան առիթն ինչպես կօգտագործի: Ամեն դեպքում քաղաքագետի գնահատմամբ՝ թե՛ Երևանը, թե՛ Բաքուն հակված չեն ռուսական հարթակում քննարկել խաղաղության պայմանագիրը: Հայկական կողմն այդ հարթակին նախապատվություն չի տալիս, իսկ Ադրբեջանը փորձում է տեղափոխել գործընթացը երկկողմ ձևաչափ:
«Նույնիսկ եթե ինչ-որ ոչ ֆորմալ շփումներ Ալիևի և Փաշինյանի միջև Սանկտ Պետերբուրգում տեղի ունենան, դրանք դժվար են անվանել բանակցություններ հենց խաղաղության պայմանագրի օրակարգում, ավելի շատ դրանք կարող են նպաստել ինչ-որ քաղաքական փոխըմբռնման ձեռքբերմանը կամ դրա զարգացմանը», - ասաց նա։
Հայաստանի և Ադրբեջանի առաջնոդները վերջին անգամ հանդիպել են հուլիսին եվրոպական միջնորդությամբ: Հերթական բանակցությունները նախատեսված էին նոյեմբերին՝ Գրանադայում, սակայն Արցախի հայաթափումից հետո Ադրբեջանի նախագահը տապալեց ոչ միայն այդ, այլ նաև Բրյուսելի հանդիպումը: Տեղի չունեցան նաև արտգործնախարարների վաշինգտոնյան բանակցությունները:
Ու թեև դեմ առ դեմ բանակցություններ չկան, կողմերն այս ընթացքում փոխանակում են խաղաղության պայմանագրի նախագիծը: Նախօրեին Երևանը հաստատեց՝ ստացել է փաստաթղթի 7-րդ տարբերակը: Ադրբեջանի արտգործնախարարն ասել էր, թե հանդիպումներ սպասվում են 2024 -ին: Կոնկրետ վայրի և ժամկետների մասին, սակայն, Բայրամովը չի խոսել:
Ռուսաստան երկօրյա այցի շրջանակում Հայաստանի վարչապետը առանձին հանդիպումներ չի ունեցել ԵԱՏՄ երկրների ղեկավարների հետ: Ադրբեջանի նախագահը մինչդեռ Սանկտ Պետերբուրգ ժամանելուց հետո հանդիպել է Բելառուսի նախագահին, որի ընթացքում հաստատել է Լուկաշենկոյի առաջարկը՝ մասնակցելու Ղարաբաղում ենթակառուցվածքների արդիականացմանը:
Հայաստանի վարչապետը տևական բոյկոտից հետո մեկնեց Սանկտ Պետերբուրգ: Ու թեև վարչապետը վերջին շրջանում հայտարարում է, թե Մոսկվան և ՀԱՊԿ-ը ձախողել են պայմանագրային պարտավորությունները, այդուհանդերձ, ԵԱՏՄ նիստի գոնե հրապարակային հատվածում Փաշինյանն այդ մասին որևէ բառ չասաց: Փոխարենը խոսեց ԵԱՏՄ-ում աշխատանքներից, ընդգծեց՝ տնտեսական այդ միավորումը չպետք է ունենա քաղաքական և, առավել ևս, աշխարհաքաղաքական օրակարգ. - «ԵԱՏՄ-ն և նրա տնտեսական սկզբունքները չպետք է փոխկապակցվեն քաղաքական հավակնությունների հետ։ Առևտրի և ինտեգրման հիմնարար ազատությունները չեն կարող և չպետք է սահմանափակվեն քաղաքական նկատառումներից ելնելով, դա միանշանակ կհանգեցնի միավորման հիմնարար սկզբունքների կոռոզիայի»։
Ռուսաստանի, Բելառուսի, Ղազախստանի, Ղրղզստանի ղեկավարների մասնակցությամբ արված այս հայտարարությունը կոնկրետ ում էր ուղղված՝ Հայաստանի վարչապետը չհստակեցրեց: Մոսկվային և ՀԱՊԿ-ին ուղղված քննադատությունների ֆոնին վերջերս հայաստանցի գործարարները խնդիրների էին բախվել Լարսի անցակետում։ Պատճառաբանելով, թե Հայաստանից վնասատուներով վարակված ապրանք է մատակարարվում, ռուսական կողմը հետ էր ուղարկում հայկական բեռնատարները: Հենց այդ օրերին վարչապետի աշխատակազմի ղեկավարը ակնարկել էր, թե խնդիրը քաղաքական է։
Փաշինյանը երեկ խոսում էր ԵԱՏՄ ազդեցությունն առավելագույնի հասցնելու մասին: 2024-ին այդ կառույցում հենց Հայաստանն է նախագահելու:
Ռուսաստանի նախագահը վստահեցրեց, թե հայկական կողմին կտրամադրեն անհրաժեշտ օգնությունը: Բելառուսի նախագահն էլ իր հերթին մեջբերելով Փաշինյանին՝ լրագրողների հետ զրույցում հայտարարեց, թե Երևանում «նեղացած են ՀԱՊԿ»-ից, իսկ ԵԱՏՄ-ն այլ՝ տնտեսական ֆորմատ է, որին Հայաստանը կշարունակի անդամակցել:
Պաշտոնական Երևանը Մոսկվայի առաջնորդած ոչ միայն տնտեսական, այլ նաև ռազմական դաշինքը լքելու մտադրության մասին չի խոսում։
