Կկարողանա՞ արդյոք թուրքական դիվանագիտությունը հասնել իր հռչակած հիմնական նպատակներից մեկին` Իրանի հետ դաշնակցային հարաբերությունների հաստատմանը: Թուրքական «Զրո խնդիր հարեւանների հետ» արտաքին քաղաքական գծի ակնհայտ ճգնաժամի պայմաններում այս հարցը գնալով ավելի հրատապ է դառնում թե՛ իրանցի եւ թե՛ թուրք փորձագետների համար:
Այն բանից հետո, երբ Թուրքիան համաձայնեց ամերիկյան ռադարների տեղակայմանն իր տարածքում, Իրանի հետ հարաբերությունները կարծես օրեցօր վատթարանում են:
Փարիզում բնակվող իրանցի վերլուծաբան Ջամիդ Ասադին նշում է. - «Այս ամենն իրանական կողմին դուր չի գալիս: Երբ կարդում ես իրանական թերթերը` նախեւառաջ պահպանողական պարբերականները, ապա տեսնում ես, որ Իրանում Թուրքիայի պահվածքից խիստ դժգոհ են եւ շատ հստակորեն քննադատում են այդ քաղաքականությունը»:
Սրան զուգահեռ, ակնհայտ է, որ թուրք - իրանական հարաբերությունները վատթարանում են նաեւ Սիրիայում տեղի ունեցող իրադարձությունների ֆոնին: Պաշտոնական Թեհրանը միանշանակորեն աջակցում է Բաշար Ասադի վարչակազմին, իսկ Թուրքիան ոչ միայն պահանջեց սիրիական իշխանություններից վերջ տալ բողոքի ակցիաների մասնակիցների դեմ գործադրվող ճնշումներին, այլեւ ուղղակի կապ հաստատեց սիրիացի վտարանդի ընդդիմադիրների հետ:
Ստամբուլի համալսարանի պրոֆեսոր Նուրայ Մերթը նշում է. - «Եթե Սիրիայում իշխանափոխություն լինի, դա կխախտի ուժերի հարաբերակցությունը ողջ տարածաշրջանում: Սիրիայի կորուստն Իրանի համար Մերձավոր Արեւելքում ազդեցության կարեւորագույն մի լծակի կորուստ կնշանակի»:
Իրանցի անկախ փորձագետների կարծիքով, սակայն, Սիրիայում հեղափոխության հաղթանակի դեպքում անգամ պաշտոնական Թեհրանը չի գնա Անկարայի հետ հարաբերությունների կտրուկ սառեցմանը:
Վերլուծաբան Մեհրդադ Էմադիի խոսքով` դրա պատճառը զուտ պրագմատիկ է. - «Թուրքիան այն գլխավոր ուժն է, որ օգնում է Իրանին` հաղթահարել միջազգային հանրության կողմից սահմանված պատժամիջոցները: Առնվազն 11 դեպք է հայտնի, երբ թուրքական ընկերությունները արեւմուտքում Իրանում իշխող վարչակազմի պատվերով տարբեր տեսակի գնումներ են կատարել, այդ թվում` տեխնոլոգիաներ են ձեռք բերել»:
Վերլուծաբանների կարծիքով` Թուրքիայի այս դերակատարությունն ավելի մեծ կարեւորություն կստանա հատկապես վերջին իրադարձությունների ֆոնին: Հիշեցնենք` այն բանից հետո, երբ ԱՄՆ-ի իշխանությունները հայտարարեցին, թե Իրանի հատուկ ծառայությունները ծրագրում էին սպանել Վաշինգտոնում Սաուդյան Արաբիայի դեսպանին, Թեհրանի դեմ նոր պատժամիջոցների սահմանման հավանակնությունն ավելի քան իրական է:
Այն բանից հետո, երբ Թուրքիան համաձայնեց ամերիկյան ռադարների տեղակայմանն իր տարածքում, Իրանի հետ հարաբերությունները կարծես օրեցօր վատթարանում են:
Փարիզում բնակվող իրանցի վերլուծաբան Ջամիդ Ասադին նշում է. - «Այս ամենն իրանական կողմին դուր չի գալիս: Երբ կարդում ես իրանական թերթերը` նախեւառաջ պահպանողական պարբերականները, ապա տեսնում ես, որ Իրանում Թուրքիայի պահվածքից խիստ դժգոհ են եւ շատ հստակորեն քննադատում են այդ քաղաքականությունը»:
Սրան զուգահեռ, ակնհայտ է, որ թուրք - իրանական հարաբերությունները վատթարանում են նաեւ Սիրիայում տեղի ունեցող իրադարձությունների ֆոնին: Պաշտոնական Թեհրանը միանշանակորեն աջակցում է Բաշար Ասադի վարչակազմին, իսկ Թուրքիան ոչ միայն պահանջեց սիրիական իշխանություններից վերջ տալ բողոքի ակցիաների մասնակիցների դեմ գործադրվող ճնշումներին, այլեւ ուղղակի կապ հաստատեց սիրիացի վտարանդի ընդդիմադիրների հետ:
Ստամբուլի համալսարանի պրոֆեսոր Նուրայ Մերթը նշում է. - «Եթե Սիրիայում իշխանափոխություն լինի, դա կխախտի ուժերի հարաբերակցությունը ողջ տարածաշրջանում: Սիրիայի կորուստն Իրանի համար Մերձավոր Արեւելքում ազդեցության կարեւորագույն մի լծակի կորուստ կնշանակի»:
Իրանցի անկախ փորձագետների կարծիքով, սակայն, Սիրիայում հեղափոխության հաղթանակի դեպքում անգամ պաշտոնական Թեհրանը չի գնա Անկարայի հետ հարաբերությունների կտրուկ սառեցմանը:
Վերլուծաբան Մեհրդադ Էմադիի խոսքով` դրա պատճառը զուտ պրագմատիկ է. - «Թուրքիան այն գլխավոր ուժն է, որ օգնում է Իրանին` հաղթահարել միջազգային հանրության կողմից սահմանված պատժամիջոցները: Առնվազն 11 դեպք է հայտնի, երբ թուրքական ընկերությունները արեւմուտքում Իրանում իշխող վարչակազմի պատվերով տարբեր տեսակի գնումներ են կատարել, այդ թվում` տեխնոլոգիաներ են ձեռք բերել»:
Վերլուծաբանների կարծիքով` Թուրքիայի այս դերակատարությունն ավելի մեծ կարեւորություն կստանա հատկապես վերջին իրադարձությունների ֆոնին: Հիշեցնենք` այն բանից հետո, երբ ԱՄՆ-ի իշխանությունները հայտարարեցին, թե Իրանի հատուկ ծառայությունները ծրագրում էին սպանել Վաշինգտոնում Սաուդյան Արաբիայի դեսպանին, Թեհրանի դեմ նոր պատժամիջոցների սահմանման հավանակնությունն ավելի քան իրական է: