Հայ քաղաքական վերլուծաբանները Հայ ազգային կոնգրեսի պահանջած արտահերթ ընտրությունների հնարավորությունը չեն բացառում, սակայն նրանցից յուրաքանչյուրը դրանց անցկացման համար տարբեր գործոններ է շեշտադրում:
ՀԱԿ առաջնորդ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը երեքշաբթի կայացած հանրահավաքում հայտարարեց, թե իրենք պատրաստ են «ֆորմալ երկխոսություն» սկսել իշխանությունների հետ արտահերթ նախագահական եւ խորհրարանական ընտրությունների անցկացման շուրջ:
Վերլուծաբան Հրանտ Տեր-Աբրահամյանը ասում է, որ խնդիրը պետք է դիտարկել իշխանության` վերջին շրջանում վարած քաղաքականության համատեքստում:
«Իշխանությունը ե'ւ Մարտի 1-ի էջն էր փակված համարում, ե'ւ քաղբանտարկյալների թեմայով որեւէ հայտարարություններ չէր անում, ե'ւ Ազատության հրապարակը փակ էր պահում 3 տարի: Եթե գնաց այդ քայլերին, ես կարծում եմ, որ ոչ թե իրենց կարծիքը փոխվեց, այլ օբյեկտիվ հանգամանքները փոխվեցին: Եթե օբյեկտիվ հանգամանքները շարունակեն այս միտումները, ապա, իհարկե, հնարավոր է նաեւ արտահերթ ընտրություններ», - ասաց Հրանտ Տեր-Աբրահամյանը:
Տեր-Աբրահամյանը արտահերթ ընտրությունների անցկացումը հնարավոր է համարում անկախ բանակցող կողմերի ցանկությունից: Արտաքին ճնշման փաստը չանտեսելով` նա ներքին ճնշումներն է շեշտադրում, մասնավորապես ժողովրդի գործոնը:
«Մարտի 1-ի թեման չփակվեց, որովհետեւ անընդհատ, շարունակ պայքար եղավ այս երեք տարիների ընթացքում: Եթե մարտի 1-ից հետո պայքար չլիներ, այն այսօր ոչ ոք չէր հիշի, այդ թվում ենթադրյալ արտաքին խաղացողները», - ասաց քաղաքագետը:
Վերլուծաբան Անուշ Սեդրակյանը կարծում է, որ արտահերթ ընտրությունների հարցը ոչ այնքան ներքին քաղաքական օրակարգի խնդիր է, որքան արտաքին: Ըստ նրա` ընդդիմությանը ձեռնտու է արտահերթ ընտրությունների հարցը առաջ քաշել, քանի որ դրանով վերանում են խոսակցությունները, թե ընդդիմությունը իշխանության գործարքի գնաց: Սեդրակյանի խոսքով` իշխանությանը եւս ձեռնտու է միշտ օրակարգում պահել նման հարց, քանի որ այն իշխանության համար կարող է լավ միջոց լինել Ղարաբաղում հնարավոր պատերազմական գործողությունները կանխելու համար:
«Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը ասում է, որ մենք գնում ենք արտահերթ ընտրությունների, բայց միեւնույն ժամանակ նրա հայտարարության մեջ հնչել է հետեւյալն դրույթը, որ մեր քաղաքացիական եւ քաղաքական ուժերը դեռեւս չեն հասել այնպիսի կոնդիցիայի, որ երկրում ընդհանուր իշխանափոխություն իրականացվի: Ինձ թվում է, որ Տեր-Պետրոսյանը` որպես հմուտ եւ բոլոր ելքերը կանխատեսող քաղաքական գործիչ փորձում է իր խոսքում միաժամանակ անել երկու հակառակ շեշտադրումներ, որ հետո որ սցենարով էլ զարգանան գործողությունները, կարողանա արագ արձագանքել», - ասում է Սեդրակյանը:
«Նույնը անում են իշխանությունները, որովհետեւ ղարաբաղյան շուտափույթ ելքերի, գլխապտույտ զարգացումների դեպքում դա միակ խաղաքարտն է, որ իշխանությունը կարող է օգտագործել: Դրա համար այդ խաղաքարտը պետք է պարբերաբար օրակարգում պահվի», - կարծում է վերլուծաբանը:
Քաղաքագետ Մանվել Սարգսյանի գնահատմամբ` ստեղծվել է մի իրավիճակ, երբ հնարավոր է հասնել ամեն ինչի, անգամ` արտահերթ ընտրությունների:
«Առաջինը պետք է մտածել, թե դա ինչքանով է ռացիոնալ եւ ճիշտ պահանջ, երկրորդը` այդ պահանջը պետք է ներկայացնել որպես ուլտիմատում, եւ ժողովրդի ճնշման միջոցով ստիպել, որ իշխանությունները գան բանակցելու այս հարցի շուրջ: Առանց պարտադրանքի իշխանությունները որեւէ բան չեն անի», - ասում է Սարգսյանը:
Քաղաքագետը նաեւ կարեւորում է, թե նայած ինչ իրավիճակում կանցկացվեն այդ ընտրությունները, կողմերից որի օգտին կլինի այդ իրավիճակը: Նա օրինակ է բերում Վրաստանի նախագահ Միխեիլ Սահակաշվիլի քայլը, երբ նա բարդ վիճակից դուրս եկավ նոր ընտրություններ հայտարարելով եւ վերընտրվելով:
«Հայաստանում էլ [իշխանությունները] կարող են ինչ-որ մի պահի ասել` ինչո՞ւ չանենք: Դա կախված է նրանից, թե ով է ստեղծում այն վիճակը, իսկ ընտրությունները ընդամենը լեգալիզացնում են այդ վիճակը», - կարծում է նա:
ՀԱԿ առաջնորդ Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը երեքշաբթի կայացած հանրահավաքում հայտարարեց, թե իրենք պատրաստ են «ֆորմալ երկխոսություն» սկսել իշխանությունների հետ արտահերթ նախագահական եւ խորհրարանական ընտրությունների անցկացման շուրջ:
Վերլուծաբան Հրանտ Տեր-Աբրահամյանը ասում է, որ խնդիրը պետք է դիտարկել իշխանության` վերջին շրջանում վարած քաղաքականության համատեքստում:
«Իշխանությունը ե'ւ Մարտի 1-ի էջն էր փակված համարում, ե'ւ քաղբանտարկյալների թեմայով որեւէ հայտարարություններ չէր անում, ե'ւ Ազատության հրապարակը փակ էր պահում 3 տարի: Եթե գնաց այդ քայլերին, ես կարծում եմ, որ ոչ թե իրենց կարծիքը փոխվեց, այլ օբյեկտիվ հանգամանքները փոխվեցին: Եթե օբյեկտիվ հանգամանքները շարունակեն այս միտումները, ապա, իհարկե, հնարավոր է նաեւ արտահերթ ընտրություններ», - ասաց Հրանտ Տեր-Աբրահամյանը:
Տեր-Աբրահամյանը արտահերթ ընտրությունների անցկացումը հնարավոր է համարում անկախ բանակցող կողմերի ցանկությունից: Արտաքին ճնշման փաստը չանտեսելով` նա ներքին ճնշումներն է շեշտադրում, մասնավորապես ժողովրդի գործոնը:
«Մարտի 1-ի թեման չփակվեց, որովհետեւ անընդհատ, շարունակ պայքար եղավ այս երեք տարիների ընթացքում: Եթե մարտի 1-ից հետո պայքար չլիներ, այն այսօր ոչ ոք չէր հիշի, այդ թվում ենթադրյալ արտաքին խաղացողները», - ասաց քաղաքագետը:
Վերլուծաբան Անուշ Սեդրակյանը կարծում է, որ արտահերթ ընտրությունների հարցը ոչ այնքան ներքին քաղաքական օրակարգի խնդիր է, որքան արտաքին: Ըստ նրա` ընդդիմությանը ձեռնտու է արտահերթ ընտրությունների հարցը առաջ քաշել, քանի որ դրանով վերանում են խոսակցությունները, թե ընդդիմությունը իշխանության գործարքի գնաց: Սեդրակյանի խոսքով` իշխանությանը եւս ձեռնտու է միշտ օրակարգում պահել նման հարց, քանի որ այն իշխանության համար կարող է լավ միջոց լինել Ղարաբաղում հնարավոր պատերազմական գործողությունները կանխելու համար:
«Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը ասում է, որ մենք գնում ենք արտահերթ ընտրությունների, բայց միեւնույն ժամանակ նրա հայտարարության մեջ հնչել է հետեւյալն դրույթը, որ մեր քաղաքացիական եւ քաղաքական ուժերը դեռեւս չեն հասել այնպիսի կոնդիցիայի, որ երկրում ընդհանուր իշխանափոխություն իրականացվի: Ինձ թվում է, որ Տեր-Պետրոսյանը` որպես հմուտ եւ բոլոր ելքերը կանխատեսող քաղաքական գործիչ փորձում է իր խոսքում միաժամանակ անել երկու հակառակ շեշտադրումներ, որ հետո որ սցենարով էլ զարգանան գործողությունները, կարողանա արագ արձագանքել», - ասում է Սեդրակյանը:
«Նույնը անում են իշխանությունները, որովհետեւ ղարաբաղյան շուտափույթ ելքերի, գլխապտույտ զարգացումների դեպքում դա միակ խաղաքարտն է, որ իշխանությունը կարող է օգտագործել: Դրա համար այդ խաղաքարտը պետք է պարբերաբար օրակարգում պահվի», - կարծում է վերլուծաբանը:
Քաղաքագետ Մանվել Սարգսյանի գնահատմամբ` ստեղծվել է մի իրավիճակ, երբ հնարավոր է հասնել ամեն ինչի, անգամ` արտահերթ ընտրությունների:
«Առաջինը պետք է մտածել, թե դա ինչքանով է ռացիոնալ եւ ճիշտ պահանջ, երկրորդը` այդ պահանջը պետք է ներկայացնել որպես ուլտիմատում, եւ ժողովրդի ճնշման միջոցով ստիպել, որ իշխանությունները գան բանակցելու այս հարցի շուրջ: Առանց պարտադրանքի իշխանությունները որեւէ բան չեն անի», - ասում է Սարգսյանը:
Քաղաքագետը նաեւ կարեւորում է, թե նայած ինչ իրավիճակում կանցկացվեն այդ ընտրությունները, կողմերից որի օգտին կլինի այդ իրավիճակը: Նա օրինակ է բերում Վրաստանի նախագահ Միխեիլ Սահակաշվիլի քայլը, երբ նա բարդ վիճակից դուրս եկավ նոր ընտրություններ հայտարարելով եւ վերընտրվելով:
«Հայաստանում էլ [իշխանությունները] կարող են ինչ-որ մի պահի ասել` ինչո՞ւ չանենք: Դա կախված է նրանից, թե ով է ստեղծում այն վիճակը, իսկ ընտրությունները ընդամենը լեգալիզացնում են այդ վիճակը», - կարծում է նա:
