«Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցը մեր ինքնության, մեր անկախության, մեր անվտանգության առաջնահերթ խնդիրներից մեկն է, եւ մինչեւ հիմա համալիր հանրային քննարկում տեղի չի ունեցել», - հայտարարեց Ազգային ժողովի «Ժառանգություն» խմբակցության ղեկավար, Հայաստանի առաջին արտգործնախարար Րաֆֆի Հովհաննիսյանը` «Ազատություն» ռադիոկայանի գրասենյակում կայացած «կլոր սեղանի» ժամանակ մեկնաբանելով Լեռնային Ղարաբաղի հանրապետության ճանաչմանը վերաբերող իր օրենսդրական նախաձեռնությունը:
«Պարզապես ես ներկայացրել եմ այն, ինչ վաղուց արդեն հասունացել է` որպես հրապարակային քննարկման խնդիր», - ասաց Րաֆֆի Հովհաննիսյանը: - «Մենք դիմել ենք նաեւ Ազգային ժողովում համապատասխան հանձնաժողովին, որ քննարկում կատարի, եւ ես կարծում եմ, որ սա կտա առիթը, որը բխում է թե’ ներքաղաքական, թե’ նաեւ միջազգային անցուդարձերից, որպեսզի Ազգային ժողովում ներկայացված ուժերը բացահայտեն իրենց տեսակետները: Նրանցից յուրաքանչյուրը ունի պատվիրաններ, քաղաքական պլատֆորմներ, եւ գրեթե յուրաքանչյուրը հավաստում է, որ ինքը Լեռնային Ղարաբաղի ինքնորոշման, անվտանգության, ազատության եւ ինքնիշխանության ճանաչման կողմնակիցն է»:
Նա կարծիք հայտնեց, որ «վաղուց արդեն ժամը հասունացել է, որպեսզի այս` մեզ համար առանցքային խնդիրը դուրս բերենք ստվերից եւ քննարկենք հրապարակավ»: «Եվ ես հույս ունեմ, որ իմ գործընկերները իսկապես լուրջ կվերաբերվեն այս հարցի քննարկմանը», - հավելեց Րաֆֆի Հովհաննիսյանը:
«Ես ինքս` որպես Հայաստանի Հանրապետության նախկին արտգործնախարար` նախագահ Տեր-Պետրոսյանի հետ մեկտեղ, մեր առաջին տարվա դիվանագիտության առանցքում դրել էինք Լեռնային Ղարաբաղի միջազգային ճանաչման խնդիրը, եւ դա բարձրացվում էր թե' հրապարակավ, թե' առանձին բանակցությունների ընթացքում», - ընդգծեց նա` հիշեցնելով. - «[Արտգործնախարարի պաշտոնում] իմ վերջին ասուլիսում ես ասացի, որ Լեռնային Ղարաբաղը միջազգային օրենքին համապատասխան արժանի է միջազգային հանրության ճանաչմանը, իսկ Հայաստանի Հանրապետությունը պատկանում է միջազգային հանրությանը»:
Րաֆֆի Հովհաննիսյանի համոզմամբ, «այս նախագիծը բնավ էլ պատերազմի հրահրում չէ, ոչ էլ առանձին ինչ-որ անձնական կամ կուսակցական խնդիրներ լուծելու միջոց, այլ ընդհակառակը` մեր հիմնախնդիրները սեղանի վրա, ժողովրդի առաջ դնելու հրամայականի արտացոլանք»:
«Ընդհանրապես, միջազգային պրակտիկայում այլ պետությունների ճանաչումը գործադիր արարք է, բայց մենք գիտենք, որ սահմանադրական փոփոխություններից հետո Ազգային ժողովը ձեռք է բերել ավելի ընդարձակ լիազորություններ, եւ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության հիմնախնդիրը այնքան առանցքային է մեզ համար, որ նրա ճանաչումը մեր կողմից երբ որ լինի` պետք է կրի օրենքի ուժ», - ասաց նախկին արտգործնախարարը: - «Եվ եթե այս օրինագիծը քննարկվի, անցնի, ստանա օրենքի ուժ, հանրապետության նախագահը արդեն իր ստորագրությամբ գործադիր տեսք կտա դրան»:
Րաֆֆի Հովհաննիսյանը «խիստ տարօրինակ» համարեց օրինագծի նկատմամբ «այդ բնազդային, էմոցիոնալ հակազդեցությունը, որը արտահայտվեց մամուլում, զանգվածային լրատվամիջոցներում». - «Առանց որեւէ շրջանառության, հանձնաժողովի նիստ հրավիրելու` արդեն եղել են որակումներ, պիտակավորումներ եւ այլն, որը, իմ կարծիքով, անհարիր է պետական գործիչներին եւ հատկապես Ազգային ժողովի ղեկավար մարմինը ներկայացնող իմ գործընկերներին: Թե ինչո՞ւ է այդպես` ես կարծում եմ, որ կա այդտեղ այժմեական վերլուծություն` անձնական նախանձի հետ կապ, խնդիրներ, թե ո՞վ է ներկայացնում»:
Անդրադառնալով թիվ 15 ընտրատարածքում վերջերս անցկացված պատգամավորական լրացուցիչ ընտրություններին, մասնավորապես այն փաստին, որ պարտվելուց հետո պնդելով, որ ընտրությունն ընթացավ իրավախախտումներով, իշխանական լծակների չարաշահումներով` ինքը շնորհավորեց մրցակցին, «Ժառանգություն» կուսակցության առաջնորդը հայտարարեց. - «Շնորհավորանքը եւ բարեմաղթանքը պետք չէ շփոթել քաղաքական եւ իրավական գնահատականի եւ վերլուծության հետ»:
«Կային խախտումներ, ոմանք ձեր` լրագրողների կողմից բացահայտված, եւ հարց է ծագում` սա թեկնածուի՞, իր փոքր խմբակցությա՞ն, թե՞ հասարակության խնդիրն է: Այսինքն, մենք ունենք իրավապահ մարմիններ, անվտանգության տղաները փոխանակ մեզ հետեւեին որտեղ որ գնում էինք` իրենց ստացած հրահանգներին ի կատար, կարող էին կանգնել եւ հազարավոր իրավախախտումներ արձանագրել` թե’ Ընտրական օրենսգրքի խախտումներ, թե’ քրեական` կաշառքներ եւ այլն», - ասաց Րաֆֆի Հովհաննիսյանը` հավելելով. - «Պատրանք տածել, որ մի նոր փոքրիկ խմբակցություն կարող է ինքը կազմել այդ ամբողջ արձանագրությունը, ներկայացնել, հատկապես երբ մեծամասամբ այդ ընտրախախտումները տեղի ունեցան այդ օրվանից շուտ, կարծում եմ, իրական չէ: Սա հասարակության պատասխանատվության խնդիրն է»:
«Ժառանգության» առաջնորդի համար այդ ընտրություններում «ուսանելի էր այն, որ օգտագործվեց իշխանական ողջ ուղղահայացը` վարչապետական, մարզպետական, քաղաքապետական, գյուղապետական». - «Այսինքն, կարող էին իշխանության մոտ ազատ, արդար ընտրությունների դաշտ ապահովել, այն էլ` նախագահական ընտրությունների նախաշեմին, բայց քաղաքական որոշում կայացրեցին` իջեցնել հրահանգը, արհամարհել ժողովրդին եւ մեծամասամբ ձայնավաճառման հրավիրել իշխանության կողմից սեփական քաղաքացիներին: Եվ այն, որ մենք վաստակել ենք 1000-ից ավելի անկաշառ ձայներ, ինձ համար մեծ արժեք է, որովհետեւ մեր նպատակը այս ընտրություններում քաղաքական այլընտրանք ներկայացնելն էր»:
«Ժառանգություն» կուսակցության եւ ընդդիմադիր ուժերի միջեւ հնարավոր ջրբաժանի կապակցությամբ Րաֆֆի Հովհաննիսյանը ասաց. - «Կփորձեմ հակադարձ որակումներ չտալ: Մեր մամուլը ընթերցելու եւ ամենատարբեր հարցերի վերաբերյալ մեր քաղաքական գործիչների արտահայտություններին հետեւելու դեպքում` թե’ այս ընտրությունների, թե’ նոր օրինագծի վերաբերյալ, մի տեսակ վատ ես զգում, որ մենք այդ մակարդակի մտածողներ եւ արտահայտվողներ ունենք: Ես ողջունում եմ ցանկացած համատեղման ուղղված գործողություն կամ հավաք, բայց այսպես ածականներով, ինքնահավան արտահայտություններով, ուրիշին պախարակող ենթադրություններով որեւէ տեղ չենք հասնի»:
Վստահեցնելով, թե «որեւէ ջրբաժան չկա», «Ժառանգության» առաջնորդը, միաժամանակ, հավելեց. - «Թեեւ պետք է ասենք, որ մենք որ մտանք խորհրդարան, մենք ինքներս գոհ չէինք ո'չ մեր վարքից, ո'չ էլ գրանցված արդյունքներից, բայց ամեն դեպքում արձանագրեցինք այդ փաստը եւ որոշեցինք աշխատել: Եվ աշխատեցինք ամենատարբեր եղանակներով` թե’ քաղբանտարկյալների հարցով, թե’ «Ազատություն» ռադիոկայանի խնդրով: Ուրիշները փորձեցին դափնիները վերջին րոպեին իրենց վերագրել, բայց գործն արվեց, եւ այդ գործն է մեզ համար ամենակարեւորը: Մեզ համար կարեւոր չէր, որ այդ ընտրությունից հետո շատ քչերը գտան իրենց մեջ տղամարդկություն` հեռաձայնելու, ասելու, որ «ամեն դեպքում, շնորհավորում ենք ձեզ»:
«Ես կարծում եմ, որ նախանձը, խանդը տակավին մնում է քաղաքական կատեգորիա Հայաստանում, եւ դրա համար մենք մնում ենք փոքրիկ` մեր տարածքով եւ որակներով», - հայտարարեց Րաֆֆի Հովհաննիսյանը` համոզմունք հայտնելով, որ «դա պետք է հաղթահարվի անմիջապես»:
Աննա Իսրայելյան, Ռուզան Խաչատրյան, Ատոմ Մարգարյան
«Պարզապես ես ներկայացրել եմ այն, ինչ վաղուց արդեն հասունացել է` որպես հրապարակային քննարկման խնդիր», - ասաց Րաֆֆի Հովհաննիսյանը: - «Մենք դիմել ենք նաեւ Ազգային ժողովում համապատասխան հանձնաժողովին, որ քննարկում կատարի, եւ ես կարծում եմ, որ սա կտա առիթը, որը բխում է թե’ ներքաղաքական, թե’ նաեւ միջազգային անցուդարձերից, որպեսզի Ազգային ժողովում ներկայացված ուժերը բացահայտեն իրենց տեսակետները: Նրանցից յուրաքանչյուրը ունի պատվիրաններ, քաղաքական պլատֆորմներ, եւ գրեթե յուրաքանչյուրը հավաստում է, որ ինքը Լեռնային Ղարաբաղի ինքնորոշման, անվտանգության, ազատության եւ ինքնիշխանության ճանաչման կողմնակիցն է»:
Նա կարծիք հայտնեց, որ «վաղուց արդեն ժամը հասունացել է, որպեսզի այս` մեզ համար առանցքային խնդիրը դուրս բերենք ստվերից եւ քննարկենք հրապարակավ»: «Եվ ես հույս ունեմ, որ իմ գործընկերները իսկապես լուրջ կվերաբերվեն այս հարցի քննարկմանը», - հավելեց Րաֆֆի Հովհաննիսյանը:
«Ես ինքս` որպես Հայաստանի Հանրապետության նախկին արտգործնախարար` նախագահ Տեր-Պետրոսյանի հետ մեկտեղ, մեր առաջին տարվա դիվանագիտության առանցքում դրել էինք Լեռնային Ղարաբաղի միջազգային ճանաչման խնդիրը, եւ դա բարձրացվում էր թե' հրապարակավ, թե' առանձին բանակցությունների ընթացքում», - ընդգծեց նա` հիշեցնելով. - «[Արտգործնախարարի պաշտոնում] իմ վերջին ասուլիսում ես ասացի, որ Լեռնային Ղարաբաղը միջազգային օրենքին համապատասխան արժանի է միջազգային հանրության ճանաչմանը, իսկ Հայաստանի Հանրապետությունը պատկանում է միջազգային հանրությանը»:
Րաֆֆի Հովհաննիսյանի համոզմամբ, «այս նախագիծը բնավ էլ պատերազմի հրահրում չէ, ոչ էլ առանձին ինչ-որ անձնական կամ կուսակցական խնդիրներ լուծելու միջոց, այլ ընդհակառակը` մեր հիմնախնդիրները սեղանի վրա, ժողովրդի առաջ դնելու հրամայականի արտացոլանք»:
«Ընդհանրապես, միջազգային պրակտիկայում այլ պետությունների ճանաչումը գործադիր արարք է, բայց մենք գիտենք, որ սահմանադրական փոփոխություններից հետո Ազգային ժողովը ձեռք է բերել ավելի ընդարձակ լիազորություններ, եւ Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետության հիմնախնդիրը այնքան առանցքային է մեզ համար, որ նրա ճանաչումը մեր կողմից երբ որ լինի` պետք է կրի օրենքի ուժ», - ասաց նախկին արտգործնախարարը: - «Եվ եթե այս օրինագիծը քննարկվի, անցնի, ստանա օրենքի ուժ, հանրապետության նախագահը արդեն իր ստորագրությամբ գործադիր տեսք կտա դրան»:
Րաֆֆի Հովհաննիսյանը «խիստ տարօրինակ» համարեց օրինագծի նկատմամբ «այդ բնազդային, էմոցիոնալ հակազդեցությունը, որը արտահայտվեց մամուլում, զանգվածային լրատվամիջոցներում». - «Առանց որեւէ շրջանառության, հանձնաժողովի նիստ հրավիրելու` արդեն եղել են որակումներ, պիտակավորումներ եւ այլն, որը, իմ կարծիքով, անհարիր է պետական գործիչներին եւ հատկապես Ազգային ժողովի ղեկավար մարմինը ներկայացնող իմ գործընկերներին: Թե ինչո՞ւ է այդպես` ես կարծում եմ, որ կա այդտեղ այժմեական վերլուծություն` անձնական նախանձի հետ կապ, խնդիրներ, թե ո՞վ է ներկայացնում»:
Անդրադառնալով թիվ 15 ընտրատարածքում վերջերս անցկացված պատգամավորական լրացուցիչ ընտրություններին, մասնավորապես այն փաստին, որ պարտվելուց հետո պնդելով, որ ընտրությունն ընթացավ իրավախախտումներով, իշխանական լծակների չարաշահումներով` ինքը շնորհավորեց մրցակցին, «Ժառանգություն» կուսակցության առաջնորդը հայտարարեց. - «Շնորհավորանքը եւ բարեմաղթանքը պետք չէ շփոթել քաղաքական եւ իրավական գնահատականի եւ վերլուծության հետ»:
«Կային խախտումներ, ոմանք ձեր` լրագրողների կողմից բացահայտված, եւ հարց է ծագում` սա թեկնածուի՞, իր փոքր խմբակցությա՞ն, թե՞ հասարակության խնդիրն է: Այսինքն, մենք ունենք իրավապահ մարմիններ, անվտանգության տղաները փոխանակ մեզ հետեւեին որտեղ որ գնում էինք` իրենց ստացած հրահանգներին ի կատար, կարող էին կանգնել եւ հազարավոր իրավախախտումներ արձանագրել` թե’ Ընտրական օրենսգրքի խախտումներ, թե’ քրեական` կաշառքներ եւ այլն», - ասաց Րաֆֆի Հովհաննիսյանը` հավելելով. - «Պատրանք տածել, որ մի նոր փոքրիկ խմբակցություն կարող է ինքը կազմել այդ ամբողջ արձանագրությունը, ներկայացնել, հատկապես երբ մեծամասամբ այդ ընտրախախտումները տեղի ունեցան այդ օրվանից շուտ, կարծում եմ, իրական չէ: Սա հասարակության պատասխանատվության խնդիրն է»:
«Ժառանգության» առաջնորդի համար այդ ընտրություններում «ուսանելի էր այն, որ օգտագործվեց իշխանական ողջ ուղղահայացը` վարչապետական, մարզպետական, քաղաքապետական, գյուղապետական». - «Այսինքն, կարող էին իշխանության մոտ ազատ, արդար ընտրությունների դաշտ ապահովել, այն էլ` նախագահական ընտրությունների նախաշեմին, բայց քաղաքական որոշում կայացրեցին` իջեցնել հրահանգը, արհամարհել ժողովրդին եւ մեծամասամբ ձայնավաճառման հրավիրել իշխանության կողմից սեփական քաղաքացիներին: Եվ այն, որ մենք վաստակել ենք 1000-ից ավելի անկաշառ ձայներ, ինձ համար մեծ արժեք է, որովհետեւ մեր նպատակը այս ընտրություններում քաղաքական այլընտրանք ներկայացնելն էր»:
«Ժառանգություն» կուսակցության եւ ընդդիմադիր ուժերի միջեւ հնարավոր ջրբաժանի կապակցությամբ Րաֆֆի Հովհաննիսյանը ասաց. - «Կփորձեմ հակադարձ որակումներ չտալ: Մեր մամուլը ընթերցելու եւ ամենատարբեր հարցերի վերաբերյալ մեր քաղաքական գործիչների արտահայտություններին հետեւելու դեպքում` թե’ այս ընտրությունների, թե’ նոր օրինագծի վերաբերյալ, մի տեսակ վատ ես զգում, որ մենք այդ մակարդակի մտածողներ եւ արտահայտվողներ ունենք: Ես ողջունում եմ ցանկացած համատեղման ուղղված գործողություն կամ հավաք, բայց այսպես ածականներով, ինքնահավան արտահայտություններով, ուրիշին պախարակող ենթադրություններով որեւէ տեղ չենք հասնի»:
Վստահեցնելով, թե «որեւէ ջրբաժան չկա», «Ժառանգության» առաջնորդը, միաժամանակ, հավելեց. - «Թեեւ պետք է ասենք, որ մենք որ մտանք խորհրդարան, մենք ինքներս գոհ չէինք ո'չ մեր վարքից, ո'չ էլ գրանցված արդյունքներից, բայց ամեն դեպքում արձանագրեցինք այդ փաստը եւ որոշեցինք աշխատել: Եվ աշխատեցինք ամենատարբեր եղանակներով` թե’ քաղբանտարկյալների հարցով, թե’ «Ազատություն» ռադիոկայանի խնդրով: Ուրիշները փորձեցին դափնիները վերջին րոպեին իրենց վերագրել, բայց գործն արվեց, եւ այդ գործն է մեզ համար ամենակարեւորը: Մեզ համար կարեւոր չէր, որ այդ ընտրությունից հետո շատ քչերը գտան իրենց մեջ տղամարդկություն` հեռաձայնելու, ասելու, որ «ամեն դեպքում, շնորհավորում ենք ձեզ»:
«Ես կարծում եմ, որ նախանձը, խանդը տակավին մնում է քաղաքական կատեգորիա Հայաստանում, եւ դրա համար մենք մնում ենք փոքրիկ` մեր տարածքով եւ որակներով», - հայտարարեց Րաֆֆի Հովհաննիսյանը` համոզմունք հայտնելով, որ «դա պետք է հաղթահարվի անմիջապես»:
Աննա Իսրայելյան, Ռուզան Խաչատրյան, Ատոմ Մարգարյան