Չորեքշաբթի օրը Հայաստանի բռնադատվածներն ու նրանց զավակներն հավաքվել էին մայրաքաղաք կենտրոնում՝ Կասկադի հարեւանությամբ անցած տարի տեղադրված Բռնադատվածության զոհերի հուշակոթողի մոտ՝ նշելու Բռնադատվածների հիշատակի օրը: Հուլիսի 14-ը այս ամիս ավելի վաղ Դաշնակցության նախաձեռնության պաշտոնապես հայտարարվել է Բռնադատվածների հիշատակի օր:
«Հուշամատյան» ընկերության տվյալներով, Հայաստանում այսօր մոտ 6000 բռնադատվածներ եւ 8400 բռնադատվածների ժառանգներ կան, ովքեր 1937 եւ 1949 թվականներին աքսորվել էին Հայաստանից:
«Բռնադատվածները համարյա նույնպիսի տառապանքներ են տարել, ինչ ցեղասպանություն վերապրածները: Այս օրը չպետք է մոռացվի, քանի որ ոչ պակաս դառնություն է բերել մարդկանց, ովքեր աքսորվել, տառապել ու տանջվել են երկար տարիներ», - «Ազատություն» ռադիոկայանին ասաց «Գարուն» արտադրական միավորման տնօրեն Գոհար Ենոքյանը, ով 7 տարեկանում 1949 թվականի հունիսի լույս 14-ի գիշերը ողջ ընտանիքով աքսորվել էր Սիբիր:
«Մեծ թվով մարդիկ չդիմացան տառապանքներին, շատերն էլ ոտքի կանգնեցին՝ հայկական տոկունությամբ ու աշխատասիրությամբ, կարողացան պատվով վերադառնալ հետագայում Հայաստան», - շարունակեց նա: - «Չեմ կարող փոխանցել այդ 7 տարիների ծանր հիշատակը, դժվարությունները: Դա սպի է, որը մշտապես մնում է հոգուդ մեջ»:
Բռնադատվածության զոհերի հուշակոթողի մոտ հավաքվածներից Համբարձում Համբարձումյանը «Ազատություն» ռադիոկայանին պատմեց, որ 1949 թվականի հունիսի 14-ին գիշերով մտան իրենց տուն եւ ամբողջ ընտանիքին տարան կայարան ու ուղարկեցին անհայտ ուղղությամբ: Այդ ժամանակ նա ընդամենը 15 տարեկան էր. - «Ինչ մեղք ունեի, չգիտեմ: Առանց դատ ու դատաստանի ավտոմատներով եկան գիշերը տարան: Այս օրը՝ հունիսի 14-ի գիշերը երկու ժամվա մեջ 14 հազար հոգի ոտքի կանգնեցրին՝ 3 հազար ընտանիք»:
Մեկ այլ բռնադատված՝ տիկին Սիլվան, ասաց, որ իրենց նույնպես գիշերով են տարել՝ իր հորը մեղադրելով դաշնակցական լինելու մեջ. - «Մենք նույնիսկ չգիտեինք, թե դա ինչ է»:
Ստալինյան ռեպրեսիաներից տուժած այս մարդիկ դժգոհում էին ավելի շատ այսօրվա իրենց կյանքից: «Սա անկախ Հայաստանի չէ՝ թալանված Հայաստան է», - ասաց Համբարձումյանը:
Հավաքվածներից մի կին հուզված ավելացրեց. - «Ես երանի կտայի, որ հիմա Սիբիրում լինեինք... Սա երկրորդ գենոցիդն է: Ուտելու ոչինչ չունենք, հագնելու չունենք»:
Քաղաքական հետապնդումներից տուժած այս մարդիկ զարմանում էին , թե ինչպես ցուրտ ու մութ տարիների, երբ երկիրն ավելի ծանր վիճակում էր, իրենց 3 հազար դրամ թոշակ էին տալիս, իսկ այսօր, երբ տնտեսական աճ կա, իրենց ընդհանրապես թոշակ չեն տալիս: Մինչդեռ ԱՊՀ մյուս երկրներում բոլոր բռնադատվածները 50-100 դոլար թոշակ են ստանում:
Բռնադատվածության զոհերի հուշակոթողի մոտ հավաքվածներին այսօր ողջունելու եկած Ազգային ժողովի փոխխոսնակ,Դաշնակցության ղեկավար անդամ Վահան Հովհաննիսյանին հավաքվածները հարցրեցին, թե ի՞նչ են ձեռնարկելու իշխանությունները իրենց վիճակը թեթեւացնելու համար: Հովհաննիսյանը ասաց, թե հունիսի 14-ը որպես Բռնադատվածների հիշատակի օր պաշտոնապես հաստատելով, իրենք ազդանշան տվեցին կառավարությանը, որ ավելի լրջորեն զբաղվի բռնադատվածների հարցերով:
«Բայց ախր մեռնում ենք, էլ չենք դիմանում», - բացականչեցին հավաքվածները՝ ստանալով հետեւյալ պատասխանը. - «Որ դուք Ստալինին դիմացել եք, ձեզ ուրեմն ոչինչ չի պատահի»:
Խորհրդարանի փոխխոսնակի այս պատասխանը զայրացրեց բռնադատվածներին. անգամ հնչեցին նստացույց կազմակերպելու կոչեր:
Ռուզաննա Ստեփանյան եւ Շաքե Ավոյան
«Հուշամատյան» ընկերության տվյալներով, Հայաստանում այսօր մոտ 6000 բռնադատվածներ եւ 8400 բռնադատվածների ժառանգներ կան, ովքեր 1937 եւ 1949 թվականներին աքսորվել էին Հայաստանից:
«Բռնադատվածները համարյա նույնպիսի տառապանքներ են տարել, ինչ ցեղասպանություն վերապրածները: Այս օրը չպետք է մոռացվի, քանի որ ոչ պակաս դառնություն է բերել մարդկանց, ովքեր աքսորվել, տառապել ու տանջվել են երկար տարիներ», - «Ազատություն» ռադիոկայանին ասաց «Գարուն» արտադրական միավորման տնօրեն Գոհար Ենոքյանը, ով 7 տարեկանում 1949 թվականի հունիսի լույս 14-ի գիշերը ողջ ընտանիքով աքսորվել էր Սիբիր:
«Մեծ թվով մարդիկ չդիմացան տառապանքներին, շատերն էլ ոտքի կանգնեցին՝ հայկական տոկունությամբ ու աշխատասիրությամբ, կարողացան պատվով վերադառնալ հետագայում Հայաստան», - շարունակեց նա: - «Չեմ կարող փոխանցել այդ 7 տարիների ծանր հիշատակը, դժվարությունները: Դա սպի է, որը մշտապես մնում է հոգուդ մեջ»:
Բռնադատվածության զոհերի հուշակոթողի մոտ հավաքվածներից Համբարձում Համբարձումյանը «Ազատություն» ռադիոկայանին պատմեց, որ 1949 թվականի հունիսի 14-ին գիշերով մտան իրենց տուն եւ ամբողջ ընտանիքին տարան կայարան ու ուղարկեցին անհայտ ուղղությամբ: Այդ ժամանակ նա ընդամենը 15 տարեկան էր. - «Ինչ մեղք ունեի, չգիտեմ: Առանց դատ ու դատաստանի ավտոմատներով եկան գիշերը տարան: Այս օրը՝ հունիսի 14-ի գիշերը երկու ժամվա մեջ 14 հազար հոգի ոտքի կանգնեցրին՝ 3 հազար ընտանիք»:
Մեկ այլ բռնադատված՝ տիկին Սիլվան, ասաց, որ իրենց նույնպես գիշերով են տարել՝ իր հորը մեղադրելով դաշնակցական լինելու մեջ. - «Մենք նույնիսկ չգիտեինք, թե դա ինչ է»:
Ստալինյան ռեպրեսիաներից տուժած այս մարդիկ դժգոհում էին ավելի շատ այսօրվա իրենց կյանքից: «Սա անկախ Հայաստանի չէ՝ թալանված Հայաստան է», - ասաց Համբարձումյանը:
Հավաքվածներից մի կին հուզված ավելացրեց. - «Ես երանի կտայի, որ հիմա Սիբիրում լինեինք... Սա երկրորդ գենոցիդն է: Ուտելու ոչինչ չունենք, հագնելու չունենք»:
Քաղաքական հետապնդումներից տուժած այս մարդիկ զարմանում էին , թե ինչպես ցուրտ ու մութ տարիների, երբ երկիրն ավելի ծանր վիճակում էր, իրենց 3 հազար դրամ թոշակ էին տալիս, իսկ այսօր, երբ տնտեսական աճ կա, իրենց ընդհանրապես թոշակ չեն տալիս: Մինչդեռ ԱՊՀ մյուս երկրներում բոլոր բռնադատվածները 50-100 դոլար թոշակ են ստանում:
Բռնադատվածության զոհերի հուշակոթողի մոտ հավաքվածներին այսօր ողջունելու եկած Ազգային ժողովի փոխխոսնակ,Դաշնակցության ղեկավար անդամ Վահան Հովհաննիսյանին հավաքվածները հարցրեցին, թե ի՞նչ են ձեռնարկելու իշխանությունները իրենց վիճակը թեթեւացնելու համար: Հովհաննիսյանը ասաց, թե հունիսի 14-ը որպես Բռնադատվածների հիշատակի օր պաշտոնապես հաստատելով, իրենք ազդանշան տվեցին կառավարությանը, որ ավելի լրջորեն զբաղվի բռնադատվածների հարցերով:
«Բայց ախր մեռնում ենք, էլ չենք դիմանում», - բացականչեցին հավաքվածները՝ ստանալով հետեւյալ պատասխանը. - «Որ դուք Ստալինին դիմացել եք, ձեզ ուրեմն ոչինչ չի պատահի»:
Խորհրդարանի փոխխոսնակի այս պատասխանը զայրացրեց բռնադատվածներին. անգամ հնչեցին նստացույց կազմակերպելու կոչեր:
Ռուզաննա Ստեփանյան եւ Շաքե Ավոյան