Հայաստանյան մամուլում համառորեն շրջանառվող լուրերը, թե 2004 թվականի մատույցներում երկրում բարձրանալու են բնակչությանը մատակարարվող բնական գազի, էլեկտրաէներգիայի եւ ջրի սակագները, կարծես թե, անհիմն չեն:
Թեեւ սակագները հաստատող՝ բնական մենաշնորհների կարգավորման հանձնաժողովը առայժմ որեւէ հայտ չի ստացել, բայց «Հայռուսգազարդ» ընկերության մամուլի ծառայությունը, օրինակ, երեքշաբթի օրը տարածել է ընկերության բաժնետերերի ընդհանուր ժողովի որոշումը, որով ընկերության տնօրենների խորհրդին ու վարչությանը պարտավորեցրել է մինչեւ օգոստոսի 1-ը Հայաստանի բնական մենաշնորհների կարգավորման հանձնաժողովին բնական գազի սակագնի բարձրացման հայտապահանջ ներկայացնել։
Ըստ «Հայռուսգազարդ» ընկերության հասարակայնության հետ կապերի ծառայության ղեկավար Շուշան Սարդարյանի, ընկերության բաժնետերերի պահանջը հարուցված է գազի սպառման ծավալների կտրուկ անկմամբ: 2002 թվականին հանրապետություն է ներկրվել մոտ 1 միլիարդ խորանարդ մետր բնական գազ, մինչդեռ, Հայաստանի էներգետիկայի կարգավորող հանձնաժողովը (նախկինում այդպես էր կոչվում ներկայիս բնական մենաշնորհների կարգավորման հանձնաժողովը) դեռեւս 1997 թվականին բնական գազի սակագինը սահմանել էր՝ հիմք ունենալով 1 միլիարդ 600 միլիոն խորանարդ մետր նվազագույն սպառման ծավալը։
Հայտը, որ պատրաստվում է ներկայացնել «Հայռուսգազարդ»-ը բնական մենաշնորհների կարգավորման հանձնաժողով, ըստ տիկին Սարդարյանի նախատեսելու է սակագների համեմատաբար փոքր աճի պահանջ.
«Սակագնի շեշտակի աճ չի ակնկալվում» - ասաց Սարդարյանը: - «Աճը կդիտարկվի 10-20 տոկոսի սահմաններում, ինչը չի բերի էներգակիրների շուկայի կտրուկ փոփոխության: Նոր սակագնի դեպքում էլ բնական գազը կմնա էներգակիրների մեջ ամենաէժանը սպառման շուկայում»:
Ներկայումս բնական գազի 1000 խորանարդ մետրը Հայաստանը սահմանի վրա ռուս-ամերիկյան «Իտերա» եւ ռուսական «Գազպրոմ» ընկերություններից գնում է 53 դոլարով, իսկ ներքին շուկայում վաճառում է. բնակչությանը՝ խորանարդ մետրը 51 դրամով, իսկ խոշոր արդյունաբերական ձեռնարկություններին՝ 1000 խորանարդ մետրը՝ 79 դոլարով։ «Հայռուսգազարդ»-ի բաժնետոմսերի 45 տոկոսը «Գազպրոմ»-ին, 10 տոկոսը՝ «Իտերա»-ին, մնացած 45 տոկոսը՝ Հայաստանի Հանրապետությանը։ Այդուհանդերձ, Շուշան Սարդարյանն ասում է, որ «Գազպրոմ»-ի եւ «Իտերա»-ի պահանջների մեջ քաղաքական ոչինչ չկա, պարզապես՝ բիզնեսը պետք է շահաբեր լինի, որպեսզի հնարավոր լինի ներդրումներով բարելավել գազամատակարարման ցանցը:
Ըստ քաջատեղյակ աղբյուրների, ջրաչափ տեղադրած բնակիչները մեկ խորանարդ մետր խմելու ջրի համար 2004 թվականից կվճարեն ներկայումս գործող 58 դրամ սակագնից կրկնակի ավելի:
«Այսօր գործող ջրի սակագները, ինձ թվում է, ինքնածախսածածկող չեն», - «Ազատություն» ռադիոկայանին ասաց բնական մենաշնորհների կարբավորման հանձնաժողովի փոխնախագահ Նիկոլայ Գրիգորյանը:
Էլեկտրաէներգիայի ներկայիս 25 դրամ սակագինը, ըստ քաջատեղյակ աղբյուրների, կբարձրանա մինչեւ 30 դրամ: Գրիգորյանը դա կապեց առաջին հերթին 1998 թվականից ի վեր (երբ հաստատվել է սակագինը) դրամի սղաճով: Սակագնի փոփոխության այլ գործոններ կան. բաշխիչ ցանցերի մասնավորեցումը, Հրազդանի ՋԷԿ-ի, «Սեւան - Հրազդան հիդրոէլեկտրակայանների կասկադի՝ պարտքի դիմաց Ռուսաստանին հանձնելը արդեն իսկ սակագնի փոփոխություն էր բերելու:
«Դրա անհրաժեշտությունը անպայման կա եւ կլինի», - ասաց Գրիգորյանը՝ ավելացնելով, թե, ասենք Հրազդանի ՋԷԿ-ը միջակառավարական համաձայնագրով գնահատվել է 31 միլիոն դոլար եւ «սակագնի տարր կազմող ամորտիզացիայի եւ շահույթի միջոցով պետք է փոխհատուցվի 15 տարվա ընթացքում»: Ավելի կոշտ են «Սեւան - Հրազդան» կասկադի գործարքի պայմանները՝ 25 միլիոն դոլարը պետք է փոխհատուցվի 5 տարվա ընթացքում:
«Դրանից ելնելով որոշակի փոփոխություններ կկրեն երեւի անմիջապես արտադրող կայանների սակագները: Թե դա ինչպես կանդրադառնա վերջնական սակագների վրա՝ ցույց կտան հաշվարկները», - ասաց Նիկոլայ Գրիգորյանը:
Հարցին, թե բնական մենաշնորհների հանձնաժողովը ինչպե՞ս է հավասարակշռում ընկերությունների եւ բնակիչների շահերը, Գրիգորյանը պատասխանեց. - «Այդ շահերը տրամագծորեն հակառակ են: Շատ դժվար է դրանք հավասարակշռելը: Մենք այնպես ենք աշխատում որպես հանձնաժողով, որպեսզի երկու կողմն էլ հավասարաչափ դժգոհ մնան»:
Ատոմ Մարգարյան եւ Հրաչ Մելքումյան, Երեւան
Թեեւ սակագները հաստատող՝ բնական մենաշնորհների կարգավորման հանձնաժողովը առայժմ որեւէ հայտ չի ստացել, բայց «Հայռուսգազարդ» ընկերության մամուլի ծառայությունը, օրինակ, երեքշաբթի օրը տարածել է ընկերության բաժնետերերի ընդհանուր ժողովի որոշումը, որով ընկերության տնօրենների խորհրդին ու վարչությանը պարտավորեցրել է մինչեւ օգոստոսի 1-ը Հայաստանի բնական մենաշնորհների կարգավորման հանձնաժողովին բնական գազի սակագնի բարձրացման հայտապահանջ ներկայացնել։
Ըստ «Հայռուսգազարդ» ընկերության հասարակայնության հետ կապերի ծառայության ղեկավար Շուշան Սարդարյանի, ընկերության բաժնետերերի պահանջը հարուցված է գազի սպառման ծավալների կտրուկ անկմամբ: 2002 թվականին հանրապետություն է ներկրվել մոտ 1 միլիարդ խորանարդ մետր բնական գազ, մինչդեռ, Հայաստանի էներգետիկայի կարգավորող հանձնաժողովը (նախկինում այդպես էր կոչվում ներկայիս բնական մենաշնորհների կարգավորման հանձնաժողովը) դեռեւս 1997 թվականին բնական գազի սակագինը սահմանել էր՝ հիմք ունենալով 1 միլիարդ 600 միլիոն խորանարդ մետր նվազագույն սպառման ծավալը։
Հայտը, որ պատրաստվում է ներկայացնել «Հայռուսգազարդ»-ը բնական մենաշնորհների կարգավորման հանձնաժողով, ըստ տիկին Սարդարյանի նախատեսելու է սակագների համեմատաբար փոքր աճի պահանջ.
«Սակագնի շեշտակի աճ չի ակնկալվում» - ասաց Սարդարյանը: - «Աճը կդիտարկվի 10-20 տոկոսի սահմաններում, ինչը չի բերի էներգակիրների շուկայի կտրուկ փոփոխության: Նոր սակագնի դեպքում էլ բնական գազը կմնա էներգակիրների մեջ ամենաէժանը սպառման շուկայում»:
Ներկայումս բնական գազի 1000 խորանարդ մետրը Հայաստանը սահմանի վրա ռուս-ամերիկյան «Իտերա» եւ ռուսական «Գազպրոմ» ընկերություններից գնում է 53 դոլարով, իսկ ներքին շուկայում վաճառում է. բնակչությանը՝ խորանարդ մետրը 51 դրամով, իսկ խոշոր արդյունաբերական ձեռնարկություններին՝ 1000 խորանարդ մետրը՝ 79 դոլարով։ «Հայռուսգազարդ»-ի բաժնետոմսերի 45 տոկոսը «Գազպրոմ»-ին, 10 տոկոսը՝ «Իտերա»-ին, մնացած 45 տոկոսը՝ Հայաստանի Հանրապետությանը։ Այդուհանդերձ, Շուշան Սարդարյանն ասում է, որ «Գազպրոմ»-ի եւ «Իտերա»-ի պահանջների մեջ քաղաքական ոչինչ չկա, պարզապես՝ բիզնեսը պետք է շահաբեր լինի, որպեսզի հնարավոր լինի ներդրումներով բարելավել գազամատակարարման ցանցը:
Ըստ քաջատեղյակ աղբյուրների, ջրաչափ տեղադրած բնակիչները մեկ խորանարդ մետր խմելու ջրի համար 2004 թվականից կվճարեն ներկայումս գործող 58 դրամ սակագնից կրկնակի ավելի:
«Այսօր գործող ջրի սակագները, ինձ թվում է, ինքնածախսածածկող չեն», - «Ազատություն» ռադիոկայանին ասաց բնական մենաշնորհների կարբավորման հանձնաժողովի փոխնախագահ Նիկոլայ Գրիգորյանը:
Էլեկտրաէներգիայի ներկայիս 25 դրամ սակագինը, ըստ քաջատեղյակ աղբյուրների, կբարձրանա մինչեւ 30 դրամ: Գրիգորյանը դա կապեց առաջին հերթին 1998 թվականից ի վեր (երբ հաստատվել է սակագինը) դրամի սղաճով: Սակագնի փոփոխության այլ գործոններ կան. բաշխիչ ցանցերի մասնավորեցումը, Հրազդանի ՋԷԿ-ի, «Սեւան - Հրազդան հիդրոէլեկտրակայանների կասկադի՝ պարտքի դիմաց Ռուսաստանին հանձնելը արդեն իսկ սակագնի փոփոխություն էր բերելու:
«Դրա անհրաժեշտությունը անպայման կա եւ կլինի», - ասաց Գրիգորյանը՝ ավելացնելով, թե, ասենք Հրազդանի ՋԷԿ-ը միջակառավարական համաձայնագրով գնահատվել է 31 միլիոն դոլար եւ «սակագնի տարր կազմող ամորտիզացիայի եւ շահույթի միջոցով պետք է փոխհատուցվի 15 տարվա ընթացքում»: Ավելի կոշտ են «Սեւան - Հրազդան» կասկադի գործարքի պայմանները՝ 25 միլիոն դոլարը պետք է փոխհատուցվի 5 տարվա ընթացքում:
«Դրանից ելնելով որոշակի փոփոխություններ կկրեն երեւի անմիջապես արտադրող կայանների սակագները: Թե դա ինչպես կանդրադառնա վերջնական սակագների վրա՝ ցույց կտան հաշվարկները», - ասաց Նիկոլայ Գրիգորյանը:
Հարցին, թե բնական մենաշնորհների հանձնաժողովը ինչպե՞ս է հավասարակշռում ընկերությունների եւ բնակիչների շահերը, Գրիգորյանը պատասխանեց. - «Այդ շահերը տրամագծորեն հակառակ են: Շատ դժվար է դրանք հավասարակշռելը: Մենք այնպես ենք աշխատում որպես հանձնաժողով, որպեսզի երկու կողմն էլ հավասարաչափ դժգոհ մնան»:
Ատոմ Մարգարյան եւ Հրաչ Մելքումյան, Երեւան