Ադրբեջանի խորհրդարանի երեկ սկսված գարնանային նստաշրջանում «Ենի Ադրբեջան» իշխող կուսակցությունը ներկայացնող պատգամավոր Էլդար Իբրահիմովը անսպասելի առաջարկ արեց՝ հաշվի առնելով հարեւան պետությունների փորձը (նկատի ունենալով Ուզբեկստանը) եւ հիմնվելով Ադրբեջանի Սահմանադրության 152-րդ հոդվածի վրա, նախագահի լիազորությունների ժամկետը 5 տարուց երկարաձգել մինչեւ 7 տարի:
Ուզբեկստանում այսօր ամփոփվել են անցած կիրակի կայացած հանրաքվեի արդյունքները՝ ընտրողների 92 տոկոսը քվեարկել է նախագահի յոթնամյա պաշտոնավարության օգտին:
Ադրբեջանցի պատգամավորը, կանխելով հնարավոր համեմատությունները Միջին Ասիայի բռնատիրական ռեժիմների հետ, փաստարկեց, որ Ֆրանսիայում էլ այս տարի նախագահ են ընտրելու 7 տարով:
Նույն իշխող կուսակցությունը ներկայացնող խոսնակ Մուրթուզ Ալեսքերովը հավանություն տվեց առաջարկին, ասելով, որ այն պետք է ներկայացվի որպես օրենսդրական նախաձեռնություն, ինչից հետո էլ կարող է դրվել հանրաքվեի:
Դիտորդների կարծիքով, առաջարկի հաստատումը խորհրդարանում դժվարություն չի ներկայացնի. Ալիեւի «Ենի Ադրբեջան»-ը զբաղեցնում է 125 պատգամավորական աթոռներից 7Օ-ը եւ աջակցություն կգտնի երկու երրորդն ապահովելու համար:
Որոշ դիտորդների կարծիքով, Ադրբեջանում իշխող կուսակցությունը առանց Հեյդար Ալիեւի հետ նախապես համաձայնեցնելու ոչինչ չի անում, եւ սա հենց նախագահի նախաձեռնությունն է՝ որեւէ լրացուցիչ ջանք չթափելով իշխանությունը պահպանել եւս երկու տարի:
Այս տարվա մայիսին Ադրբեջանի նախագահը 79 տարեկան է դառնում, բայց առնվազն երկու տարվա անավարտ գործեր ունի՝ Ղարաբաղի հարցը, Բաքու-Ջեյհան նավթատարը, Իրանի հետ առայժմ չկարգավորված հարաբերությունները եւ վերջապես հետնորդի պատշաճ նախապատրաստումը. այս պահին որդին՝ Իլհամը, ակնհայտորեն, այսպես ասենք, հասունացած չէ:
Մեկնաբանների մեկ այլ խմբի կարծիքով, Հեյդար Ալիեւը, որն ի դեպ մինչեւ այժմ որեւէ կերպ չի արձագանքել իր կուսակիցների նախաձեռնությանը, կարող է վերադառնալ Ամերիկայից եւ շնորհակալություն հայտնելով ասել, թե վստահ է, որ առանց սահմանադրական փոփոխությունների էլ հաղթելու է 2003 թվականի նախագահական ընտրություններում:
Հայաստանի նման Ադրբեջանում էլ ընտրությունները կայանալու են հաջորդ տարի, եւ Ռոբերտ Քոչարյանի օրինակով Ալիեւը նույնպես անցած տարի հայտարարել է, որ մասնակցելու է այդ ընտրություններին:
Ադրբեջանի ընդդիմությունը արդեն խիստ դեմ է արտահայտվել յոթնամյա ժամկետի առաջարկությանը: Ընդդիմադիրները համոզված են, որ Ադրբեջանը Ղազախստան եւ Ուզբեկստան չէ, այլ Եվրոպայի խորհրդի անդամ, ուստի քաղաքակիրթ աշխարհը կարող է վատ ընկալել այս նախաձեռնությունը: Նրանք նաեւ պնդում են, որ Ալիեւը փորձում է նախագահությունը երկարաձգել, քանզի բոլորովին վստահ չէ, որ հաջորդ տարի կվերընտրվի կամ էլ նախագահական աթոռին կնստեցնի որդուն:
Այնուամենայնիվ, հաշվի առնելով Ուզբեկստանի փորձը, կարելի է կանխատեսել, որ եթե իրոք նախագահությունը Ադրբեջանում երկարաձգվի, միջազգային հանրությունը մեծ աղմուկ չի բարձրացնի:
Ալիեւի իշխանության սահմանադրական երկարաձգումը շատ առումներով կարող է նույնիսկ ողջունելի լինել: Հայաստանցիներն ու ղարաբաղցիները, ըստ վերլուծաբանների, դժվար թե առարկեն դրա դեմ, քանի որ Ալիեւը հիմա Ադրբեջանում, փաստորեն, գրեթե միակ մարդն է, որ բացահայտ կերպով չի խոսում պատերազմի մասին: Միշտ մնում է այն մտավախությունը, որ 2003 թվականին կարող է հաղթել մեկը, ով հենց պատերազմական ճանապարհով ղարաբաղյան հարցը լուծելու կարգախոսով իշխանության եկած լինի եւ հետագայում էլ կփորձի կատարել նախընտրական խոստումը:
Ալիեւի իշխանության երկարաձգման կողմնակից են նաեւ արեւմտյան խոշոր տերությունները ներկայացնող նավթային ու գազային ընկերությունները, որոնց համար ալիեւյան երկամյա կայունությունը խիստ անհրաժեշտ է բոլոր տեսակի խողովակաշարերի շինարարությունն ավարտին հասցնելու համար:
Եվ վերջապես Ռուսաստանը, որ հենց նոր է բարելավել իր հարաբերությունները ալիեւյան Ադրբեջանի հետ, հազիվ թե դեմ լինի այդ գործչի պաշտոնավարության երկարաձգմանը:
Բոլոր դեպքերում, Հայաստանում եւ Ղարաբաղում հույսեր կան, որ եթե նույնիսկ Ալիեւը ինքն է նախաձեռնել սեփական լիազորությունների սահմանադրական երկարաձգումը, նա փորձելու է այդ ընթացքում ավարտին հասցնել գլխավոր գործը՝ խաղաղ ճանապարհով լուծել Ղարաբաղի խնդիրը:
Արմեն Դուլյան, Պրահա
Ուզբեկստանում այսօր ամփոփվել են անցած կիրակի կայացած հանրաքվեի արդյունքները՝ ընտրողների 92 տոկոսը քվեարկել է նախագահի յոթնամյա պաշտոնավարության օգտին:
Ադրբեջանցի պատգամավորը, կանխելով հնարավոր համեմատությունները Միջին Ասիայի բռնատիրական ռեժիմների հետ, փաստարկեց, որ Ֆրանսիայում էլ այս տարի նախագահ են ընտրելու 7 տարով:
Նույն իշխող կուսակցությունը ներկայացնող խոսնակ Մուրթուզ Ալեսքերովը հավանություն տվեց առաջարկին, ասելով, որ այն պետք է ներկայացվի որպես օրենսդրական նախաձեռնություն, ինչից հետո էլ կարող է դրվել հանրաքվեի:
Դիտորդների կարծիքով, առաջարկի հաստատումը խորհրդարանում դժվարություն չի ներկայացնի. Ալիեւի «Ենի Ադրբեջան»-ը զբաղեցնում է 125 պատգամավորական աթոռներից 7Օ-ը եւ աջակցություն կգտնի երկու երրորդն ապահովելու համար:
Որոշ դիտորդների կարծիքով, Ադրբեջանում իշխող կուսակցությունը առանց Հեյդար Ալիեւի հետ նախապես համաձայնեցնելու ոչինչ չի անում, եւ սա հենց նախագահի նախաձեռնությունն է՝ որեւէ լրացուցիչ ջանք չթափելով իշխանությունը պահպանել եւս երկու տարի:
Այս տարվա մայիսին Ադրբեջանի նախագահը 79 տարեկան է դառնում, բայց առնվազն երկու տարվա անավարտ գործեր ունի՝ Ղարաբաղի հարցը, Բաքու-Ջեյհան նավթատարը, Իրանի հետ առայժմ չկարգավորված հարաբերությունները եւ վերջապես հետնորդի պատշաճ նախապատրաստումը. այս պահին որդին՝ Իլհամը, ակնհայտորեն, այսպես ասենք, հասունացած չէ:
Մեկնաբանների մեկ այլ խմբի կարծիքով, Հեյդար Ալիեւը, որն ի դեպ մինչեւ այժմ որեւէ կերպ չի արձագանքել իր կուսակիցների նախաձեռնությանը, կարող է վերադառնալ Ամերիկայից եւ շնորհակալություն հայտնելով ասել, թե վստահ է, որ առանց սահմանադրական փոփոխությունների էլ հաղթելու է 2003 թվականի նախագահական ընտրություններում:
Հայաստանի նման Ադրբեջանում էլ ընտրությունները կայանալու են հաջորդ տարի, եւ Ռոբերտ Քոչարյանի օրինակով Ալիեւը նույնպես անցած տարի հայտարարել է, որ մասնակցելու է այդ ընտրություններին:
Ադրբեջանի ընդդիմությունը արդեն խիստ դեմ է արտահայտվել յոթնամյա ժամկետի առաջարկությանը: Ընդդիմադիրները համոզված են, որ Ադրբեջանը Ղազախստան եւ Ուզբեկստան չէ, այլ Եվրոպայի խորհրդի անդամ, ուստի քաղաքակիրթ աշխարհը կարող է վատ ընկալել այս նախաձեռնությունը: Նրանք նաեւ պնդում են, որ Ալիեւը փորձում է նախագահությունը երկարաձգել, քանզի բոլորովին վստահ չէ, որ հաջորդ տարի կվերընտրվի կամ էլ նախագահական աթոռին կնստեցնի որդուն:
Այնուամենայնիվ, հաշվի առնելով Ուզբեկստանի փորձը, կարելի է կանխատեսել, որ եթե իրոք նախագահությունը Ադրբեջանում երկարաձգվի, միջազգային հանրությունը մեծ աղմուկ չի բարձրացնի:
Ալիեւի իշխանության սահմանադրական երկարաձգումը շատ առումներով կարող է նույնիսկ ողջունելի լինել: Հայաստանցիներն ու ղարաբաղցիները, ըստ վերլուծաբանների, դժվար թե առարկեն դրա դեմ, քանի որ Ալիեւը հիմա Ադրբեջանում, փաստորեն, գրեթե միակ մարդն է, որ բացահայտ կերպով չի խոսում պատերազմի մասին: Միշտ մնում է այն մտավախությունը, որ 2003 թվականին կարող է հաղթել մեկը, ով հենց պատերազմական ճանապարհով ղարաբաղյան հարցը լուծելու կարգախոսով իշխանության եկած լինի եւ հետագայում էլ կփորձի կատարել նախընտրական խոստումը:
Ալիեւի իշխանության երկարաձգման կողմնակից են նաեւ արեւմտյան խոշոր տերությունները ներկայացնող նավթային ու գազային ընկերությունները, որոնց համար ալիեւյան երկամյա կայունությունը խիստ անհրաժեշտ է բոլոր տեսակի խողովակաշարերի շինարարությունն ավարտին հասցնելու համար:
Եվ վերջապես Ռուսաստանը, որ հենց նոր է բարելավել իր հարաբերությունները ալիեւյան Ադրբեջանի հետ, հազիվ թե դեմ լինի այդ գործչի պաշտոնավարության երկարաձգմանը:
Բոլոր դեպքերում, Հայաստանում եւ Ղարաբաղում հույսեր կան, որ եթե նույնիսկ Ալիեւը ինքն է նախաձեռնել սեփական լիազորությունների սահմանադրական երկարաձգումը, նա փորձելու է այդ ընթացքում ավարտին հասցնել գլխավոր գործը՝ խաղաղ ճանապարհով լուծել Ղարաբաղի խնդիրը:
Արմեն Դուլյան, Պրահա