Այսօր Դուշանբեում մեկնարկում է ԱՊՀ 20-րդ գագաթնաժողովը, որի օրակարգում, ըստ Հայաստանի արտգործնախարարության լրատվական ծառայության, ներառված է «ԱՊՀ 20-ամյա գործունեության արդյունքները եւ հեռանկարային խնդիրները» խորագրով վերլուծական զեկույցի քննարկումը: Անդրադարձ է լինելու նաեւ 2007 թվականին ընդունված ԱՊՀ-ի հետագա զարգացման հայեցակարգի իրականացման ընթացքին:
Ի՞նչ հեռանկարների կամ, առավել եւս, զարգացման հայեցակարգի մասին կարող է խոսք լինել մի կառույցի պարագայում, որը, ինչպես տեղական, այնպես էլ միջազգային շատ դիտորդների գնահատմամբ, վաղուց սպառել է իր կենսունակությունը. «Ազատություն» ռադիոկայանի այս հարցին ի պատասխան, Մինասյանը նշեց. - «Մարդկային լեզվով ասած` դա նշանակում է ռեանիմացիայի այս գործընթացը շարունակել: Այսինքն` փորձեր են անում արհեստական շնչառության այդ ապարատից չանջատել ԱՊՀ-ն, որովհետեւ որոշ չափով միակ կամ ամենակարեւոր նպատակը, որ ներկայումս իրագործում է ԱՊՀ-ն` այն ֆորմատ է անմիջական կոնտակտների հետխորհրդային քաղաքական էլիտայի մակարդակով: Դրա համար արվում են նմանատիպ միջոցառումներ, ծրագրեր, որոնց նպատակը հենց միայն այդ գործընթացն է` փորձել վերջնականապես չտապալել ԱՊՀ-ն»:
Քաղաքական եւ միջազգային հետազոտությունների հայկական կենտրոնի փորձագետ Ռուբեն Մեհրաբյանը եւս այն կարծիքին է, որ անցած 20 տարիներին ԱՊՀ-ն հաջողությամբ կատարեց իր հիմնական առաքելությունը` 15 հանրապետությունների «խաղաղ ապահարզանը». - «Եվ դա, ի տարբերություն Հարավսլավիայի, տեղի ունեցավ հիմնականում խաղաղ ճանապարհով: Եվ այդ իմաստով, իհարկե, ԱՊՀ-ն լիովին կատարեց իր խնդիրները»:
«Այժմ ԱՊՀ-ի դրական դերակատարությունը կարելի է սպառված համարել, այն վերածվել է կառավարման բազմամյա փորձ ունեցող ղեկավարների մի ակումբի, որտեղ կարող են քննարկվել կամ ընդունվել ինչ-ինչ փաստաթղթեր, սակայն դրանք վաղուց արդեն միջազգային հարաբերությունների վրա որեւէ ազդեցություն չունեն», - «Ազատություն» ռադիոկայանի հետ զրույցում գնահատեց Մեհրաբյանը` շարունակելով. - «Թղթերի մեծ մասը ինչպես չի աշխատել, այնպես էլ շարունակելու է չաշխատել: ԱՊՀ-ն այլեւս կենսունակ չէ»:
Նրա պատկերավորմամբ` եթե խոսում ենք ԱՊՀ-ի հետագա զարգացման մասին, ապա դրա տակ պետք է հասկանալ ԱՊՀ անդամ երկրների զարգացումը, այդ երկրներում ժողովրդավարական ինստիտուտների կայացումը: Մի բան, որ ԱՊՀ տարածքում, սակայն, չկա: Այսինքն` ԱՊՀ-ն մի տեսակ դարձել է «ժողովրդավարական զարգացումների արգելավայր»:
Քաղաքագետները գնահատեցին նաեւ Ադրբեջանի նախագահի` ԱՊՀ հոբելյանական գագաթնաժողովին չմասնակցելու որոշումը, ինչն արդեն որոշ շրջանակների կողմից «դեմարշ» է որակվել:
«Հասկանալի է, որ այն, ինչ սպասում էր Ալիեւը վերջին մի քանի ամսվա ընթացքում ղարաբաղյան հարցում, լիովին տապալվել է: Եվ ես կարծում եմ, Ռուսաստանի նախագահ Մեդվեդեւի հետ շատ անկեղծ խոսակցությունը այնքան էլ դուր չի եկել Ալիեւին, հատկապես` անվտանգության եւ ռազմական սպառնալիքներին վերաբերող հարցում», - նշեց Սերգեյ Մինասյանը:
«Ես կարծում եմ ուղղակի, որ Ալիեւը իմաստ չի տեսնում այլեւս Ռուսաստանի հետ համատեղ եռակողմ ձեւաչափով ղարաբաղյան բանակցությունները առաջ տանելը, եւ, իմ կարծիքով, դրանով է պայմանավորված, որ Ալիեւը չի գնում Դուշանբե», - նշեց Ռուբեն Մեհրաբյանը:
Նշենք, որ ռուսաստանյան լրատվամիջոցների փոխանցմամբ, Դուշանբեի գագաթնաժողովին չեն մասնակցելու նաեւ Ուզբեկստանի նախագահ Իսլամ Քարիմովը եւ Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն:
Ի՞նչ հեռանկարների կամ, առավել եւս, զարգացման հայեցակարգի մասին կարող է խոսք լինել մի կառույցի պարագայում, որը, ինչպես տեղական, այնպես էլ միջազգային շատ դիտորդների գնահատմամբ, վաղուց սպառել է իր կենսունակությունը. «Ազատություն» ռադիոկայանի այս հարցին ի պատասխան, Մինասյանը նշեց. - «Մարդկային լեզվով ասած` դա նշանակում է ռեանիմացիայի այս գործընթացը շարունակել: Այսինքն` փորձեր են անում արհեստական շնչառության այդ ապարատից չանջատել ԱՊՀ-ն, որովհետեւ որոշ չափով միակ կամ ամենակարեւոր նպատակը, որ ներկայումս իրագործում է ԱՊՀ-ն` այն ֆորմատ է անմիջական կոնտակտների հետխորհրդային քաղաքական էլիտայի մակարդակով: Դրա համար արվում են նմանատիպ միջոցառումներ, ծրագրեր, որոնց նպատակը հենց միայն այդ գործընթացն է` փորձել վերջնականապես չտապալել ԱՊՀ-ն»:
Քաղաքական եւ միջազգային հետազոտությունների հայկական կենտրոնի փորձագետ Ռուբեն Մեհրաբյանը եւս այն կարծիքին է, որ անցած 20 տարիներին ԱՊՀ-ն հաջողությամբ կատարեց իր հիմնական առաքելությունը` 15 հանրապետությունների «խաղաղ ապահարզանը». - «Եվ դա, ի տարբերություն Հարավսլավիայի, տեղի ունեցավ հիմնականում խաղաղ ճանապարհով: Եվ այդ իմաստով, իհարկե, ԱՊՀ-ն լիովին կատարեց իր խնդիրները»:
«Այժմ ԱՊՀ-ի դրական դերակատարությունը կարելի է սպառված համարել, այն վերածվել է կառավարման բազմամյա փորձ ունեցող ղեկավարների մի ակումբի, որտեղ կարող են քննարկվել կամ ընդունվել ինչ-ինչ փաստաթղթեր, սակայն դրանք վաղուց արդեն միջազգային հարաբերությունների վրա որեւէ ազդեցություն չունեն», - «Ազատություն» ռադիոկայանի հետ զրույցում գնահատեց Մեհրաբյանը` շարունակելով. - «Թղթերի մեծ մասը ինչպես չի աշխատել, այնպես էլ շարունակելու է չաշխատել: ԱՊՀ-ն այլեւս կենսունակ չէ»:
Նրա պատկերավորմամբ` եթե խոսում ենք ԱՊՀ-ի հետագա զարգացման մասին, ապա դրա տակ պետք է հասկանալ ԱՊՀ անդամ երկրների զարգացումը, այդ երկրներում ժողովրդավարական ինստիտուտների կայացումը: Մի բան, որ ԱՊՀ տարածքում, սակայն, չկա: Այսինքն` ԱՊՀ-ն մի տեսակ դարձել է «ժողովրդավարական զարգացումների արգելավայր»:
Քաղաքագետները գնահատեցին նաեւ Ադրբեջանի նախագահի` ԱՊՀ հոբելյանական գագաթնաժողովին չմասնակցելու որոշումը, ինչն արդեն որոշ շրջանակների կողմից «դեմարշ» է որակվել:
«Հասկանալի է, որ այն, ինչ սպասում էր Ալիեւը վերջին մի քանի ամսվա ընթացքում ղարաբաղյան հարցում, լիովին տապալվել է: Եվ ես կարծում եմ, Ռուսաստանի նախագահ Մեդվեդեւի հետ շատ անկեղծ խոսակցությունը այնքան էլ դուր չի եկել Ալիեւին, հատկապես` անվտանգության եւ ռազմական սպառնալիքներին վերաբերող հարցում», - նշեց Սերգեյ Մինասյանը:
«Ես կարծում եմ ուղղակի, որ Ալիեւը իմաստ չի տեսնում այլեւս Ռուսաստանի հետ համատեղ եռակողմ ձեւաչափով ղարաբաղյան բանակցությունները առաջ տանելը, եւ, իմ կարծիքով, դրանով է պայմանավորված, որ Ալիեւը չի գնում Դուշանբե», - նշեց Ռուբեն Մեհրաբյանը:
Նշենք, որ ռուսաստանյան լրատվամիջոցների փոխանցմամբ, Դուշանբեի գագաթնաժողովին չեն մասնակցելու նաեւ Ուզբեկստանի նախագահ Իսլամ Քարիմովը եւ Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն: