Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը հինգշաբթի օրը հրապարակեց Հայաստանից ներկայացված հայցով իր առաջին վճիռը, ըստ որի Հայաստանում խախտվել է հայցվորի` Արմեն Մկրտչյանի, խաղաղ հավաքներ անցկացնելու ազատության իրավունքը:
Հայցը Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան էր ներկայացրել 2002 թվականի մայիսին Երեւանում բողոքի ցույցից հետո վարչական տույժի ենթարկված ընդդիմադիր «Հանրապետություն» կուսակցության քաղխորհրդի նախկին անդամ, այժմ «Ազգային վերածնունդ» կուսակցության անդամ Արմեն Մկրտչյանը:
Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը «միաձայն որոշել է, որ խախտվել է Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 11-րդ հոդվածը, համաձայն որի յուրաքանչյուր ոք ունի խաղաղ հավաքների ազատության իրավունք»:
2002 թվականի մայիսի 14-ին «Հանրապետություն» կուսակցությունը եւ մի շարք այլ քաղաքական ուժեր Երեւանի Ազատության հրապարակում արտոնված ցույց էին կազմակերպել: Նույն օրը երեկոյան «Հանրապետություն» կուսակցության երիտասարդական թեւի մի քանի անդամներ ձերբակալվել էին, եւ նրանց ազատ արձակելու նպատակով Արմեն Մկրտչյանը, որպես կազմակերպիչ, գնացել էր Արաբկիրի ոստիկանական բաժանմունք եւ նույնպես ձերբակալվել էր: Այնուհետեւ չարտոնված երթի մասնակցելու մեղադրանքով առաջին ատյանի դատարանը Մկրտչյանին վարչական տույժի էր ենթարկել` տուգանելով 500 դրամի չափով: Վերաքննիչ դատարանը առաջին ատյանի որոշումն անփոփոխ էր թողել, իսկ Վճռաբեկն ընդհանրապես հրաժարվել էր գործը քննել, ինչից հետո ընդդիմադիր կուսակցության ղեկավար անդամը դիմել էր Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան:
Եվրոպական դատարանը իր որոշման մեջ նշում է, որ դատարանի կողմից Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 11-րդ հոդվածի խախտման ճանաչումը «իր մեջ արդեն պարունակում է բավարար արդար հատուցում դիմողին հասցված ոչ նյութական վնասի դիմաց»:
Արմեն Մկրտչյանի փաստաբան Նիկոլայ Բաղդասարյանը «Ազատություն» ռադիոկայանի հարցին, թե արդյոք դատարանի վճիռը ենթադրում է նաեւ նյութական կամ բարոյական վնասի փոխհատուցում, պատասխանեց. - «Մենք չենք ներկայացրել որեւէ նյութական փոխհատուցման պահանջ` միայն բարոյական վնասի փոխհատուցման պահանջ: Եվրոպական դատարանը գտել է, որ ինքնին այդ դատավճիռը բարոյական վնասի համարժեք հատուցում է»:
Փաստաբանի խոսքերով, պետությունը պետք է իր վրա պարտականություն վերցնի վերացնել թույլ տված խախտումները: «Այսինքն», - պարզաբանեց նա, - «պետք է վերացվեն այն որոշումները, որոնցով այդ ժամանակահատվածում վարչական պատասխանատվության էին ենթարկվել այլ անձինք: Նրանք իրավունք ունեն դիմել Վճռաբեկ դատարան եւ վերացնել իրենց նկատմամբ կայացված այդ որոշումները»:
Հայաստանի կառավարությունը, ի պատասխան Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի հարցման, պնդել է, որ ցույցերի եւ փողոցային երթերի կազմակերպման եւ անցկացման կարգը սահմանված է եղել օրենքով, որն ընդունվել է 1988-ին եւ իր ուժը պահպանել 1995 թվականի Սահմանադրության ընդունումից հետո: Այս մասով Եվրոպական դատարանը նշում է, որ չի եղել որեւէ իրավական մեխանիզմ, որ կնշեր, թե արդյոք փլուզված Խորհրդային Միության օրենքները գործո՞ւմ են Հայաստանի Հանրապետության տարածքում: Եվրոպական դատարանը միաժամանակ նշում է, որ Հայաստանի կառավությունը չի կարողացել Եվրոպական դատարանին ներկայացնել դատական որեւէ որոշում, որը կհստակեցներ այդ հարցը կամ կպարունակեր հղում նախկին խորհրդային օրենսդրությանը. - «Տեղի դատարանները չկարողացան նաեւ ներկայացնել որեւէ իրավական ակտ, որը սահմանում է այն կանոնները, որոնք հայցվորը խախտել էր»:
Դատարանը նաեւ նշում է, որ ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո Հայաստանում չի եղել համապատասխան որեւէ օրենսդրական ակտ, որ սահմաներ ցույցերի եւ երթերի անցկացման կարգը. այդ օրենքը ընդունվել է միայն 2004 թվականի ապրիլին. - «Դատարանը ընդունում է, որ երկրին, իհարկե, որոշակի ժամանակ էր պահանջվում օրենսդրական դաշտը ձեւավորելու համար, բայց նաեւ արդարացված չի համարում ավելի քան 13 տարի օրենքի ընդունման ձգձգումը»:
Ինքը՝ Արմեն Մկրտչյանը «Ազատություն» ռադիոկայանին ասաց, որ լիովին բավարարված է դատարանի որոշմամբ:
«Դիմումիս հիմնական նպատակը հետեւյալն էր. այսօրվա դատավորներին, իշխանություններին ցույց տալ, որ եթե մտել եք Եվրախորհուրդ, իմացեք, որ դա պարտավորություն է, այստեղ ձեր գործերը կարգավորեք: Կարծես ես ճանապարհը բացեցի, եւ դա զգոնություն տվեց մեր իշխանավորներին` արդարադատության նախարարությանը, կառավարությանը, որ իրենք արդեն միջոցներ ձեռնարկեն»:
Ռուզաննա Ստեփանյան
Հայցը Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան էր ներկայացրել 2002 թվականի մայիսին Երեւանում բողոքի ցույցից հետո վարչական տույժի ենթարկված ընդդիմադիր «Հանրապետություն» կուսակցության քաղխորհրդի նախկին անդամ, այժմ «Ազգային վերածնունդ» կուսակցության անդամ Արմեն Մկրտչյանը:
Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը «միաձայն որոշել է, որ խախտվել է Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 11-րդ հոդվածը, համաձայն որի յուրաքանչյուր ոք ունի խաղաղ հավաքների ազատության իրավունք»:
2002 թվականի մայիսի 14-ին «Հանրապետություն» կուսակցությունը եւ մի շարք այլ քաղաքական ուժեր Երեւանի Ազատության հրապարակում արտոնված ցույց էին կազմակերպել: Նույն օրը երեկոյան «Հանրապետություն» կուսակցության երիտասարդական թեւի մի քանի անդամներ ձերբակալվել էին, եւ նրանց ազատ արձակելու նպատակով Արմեն Մկրտչյանը, որպես կազմակերպիչ, գնացել էր Արաբկիրի ոստիկանական բաժանմունք եւ նույնպես ձերբակալվել էր: Այնուհետեւ չարտոնված երթի մասնակցելու մեղադրանքով առաջին ատյանի դատարանը Մկրտչյանին վարչական տույժի էր ենթարկել` տուգանելով 500 դրամի չափով: Վերաքննիչ դատարանը առաջին ատյանի որոշումն անփոփոխ էր թողել, իսկ Վճռաբեկն ընդհանրապես հրաժարվել էր գործը քննել, ինչից հետո ընդդիմադիր կուսակցության ղեկավար անդամը դիմել էր Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան:
Եվրոպական դատարանը իր որոշման մեջ նշում է, որ դատարանի կողմից Մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայի 11-րդ հոդվածի խախտման ճանաչումը «իր մեջ արդեն պարունակում է բավարար արդար հատուցում դիմողին հասցված ոչ նյութական վնասի դիմաց»:
Արմեն Մկրտչյանի փաստաբան Նիկոլայ Բաղդասարյանը «Ազատություն» ռադիոկայանի հարցին, թե արդյոք դատարանի վճիռը ենթադրում է նաեւ նյութական կամ բարոյական վնասի փոխհատուցում, պատասխանեց. - «Մենք չենք ներկայացրել որեւէ նյութական փոխհատուցման պահանջ` միայն բարոյական վնասի փոխհատուցման պահանջ: Եվրոպական դատարանը գտել է, որ ինքնին այդ դատավճիռը բարոյական վնասի համարժեք հատուցում է»:
Փաստաբանի խոսքերով, պետությունը պետք է իր վրա պարտականություն վերցնի վերացնել թույլ տված խախտումները: «Այսինքն», - պարզաբանեց նա, - «պետք է վերացվեն այն որոշումները, որոնցով այդ ժամանակահատվածում վարչական պատասխանատվության էին ենթարկվել այլ անձինք: Նրանք իրավունք ունեն դիմել Վճռաբեկ դատարան եւ վերացնել իրենց նկատմամբ կայացված այդ որոշումները»:
Հայաստանի կառավարությունը, ի պատասխան Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի հարցման, պնդել է, որ ցույցերի եւ փողոցային երթերի կազմակերպման եւ անցկացման կարգը սահմանված է եղել օրենքով, որն ընդունվել է 1988-ին եւ իր ուժը պահպանել 1995 թվականի Սահմանադրության ընդունումից հետո: Այս մասով Եվրոպական դատարանը նշում է, որ չի եղել որեւէ իրավական մեխանիզմ, որ կնշեր, թե արդյոք փլուզված Խորհրդային Միության օրենքները գործո՞ւմ են Հայաստանի Հանրապետության տարածքում: Եվրոպական դատարանը միաժամանակ նշում է, որ Հայաստանի կառավությունը չի կարողացել Եվրոպական դատարանին ներկայացնել դատական որեւէ որոշում, որը կհստակեցներ այդ հարցը կամ կպարունակեր հղում նախկին խորհրդային օրենսդրությանը. - «Տեղի դատարանները չկարողացան նաեւ ներկայացնել որեւէ իրավական ակտ, որը սահմանում է այն կանոնները, որոնք հայցվորը խախտել էր»:
Դատարանը նաեւ նշում է, որ ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո Հայաստանում չի եղել համապատասխան որեւէ օրենսդրական ակտ, որ սահմաներ ցույցերի եւ երթերի անցկացման կարգը. այդ օրենքը ընդունվել է միայն 2004 թվականի ապրիլին. - «Դատարանը ընդունում է, որ երկրին, իհարկե, որոշակի ժամանակ էր պահանջվում օրենսդրական դաշտը ձեւավորելու համար, բայց նաեւ արդարացված չի համարում ավելի քան 13 տարի օրենքի ընդունման ձգձգումը»:
Ինքը՝ Արմեն Մկրտչյանը «Ազատություն» ռադիոկայանին ասաց, որ լիովին բավարարված է դատարանի որոշմամբ:
«Դիմումիս հիմնական նպատակը հետեւյալն էր. այսօրվա դատավորներին, իշխանություններին ցույց տալ, որ եթե մտել եք Եվրախորհուրդ, իմացեք, որ դա պարտավորություն է, այստեղ ձեր գործերը կարգավորեք: Կարծես ես ճանապարհը բացեցի, եւ դա զգոնություն տվեց մեր իշխանավորներին` արդարադատության նախարարությանը, կառավարությանը, որ իրենք արդեն միջոցներ ձեռնարկեն»:
Ռուզաննա Ստեփանյան