Մատչելիության հղումներ

Մեթյու Բրայզա. «Մենք չենք ասում, թե բանակցային գործընթացը ընդմիշտ մահացել է»


Անցած շաբաթ [հունիսի 22-ին] «Ազատություն» ռադիոկայանի հետ հարցազրույցում Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության խաղաղ կարգամորման բանակցություններում միջազգային միջնորդություն իրանացնող Եվրոպայում անվտանգության եւ համագործակցության կազմակերպության (ԵԱՀԿ) Մինսկի խմբի ամերիկացի նորանշանակ համանախագահ Մեթյու Բրայզան խոսել էր հակամարտության լուծման հեռանկարների մասին: Բրայզայի մեկնաբանություններից մի քանիսը՝ մասնավորապես, շրջանակային համաձայնագրի դրույթների վերաբերյալ, իրարանցում է առաջացրել Հայաստանում եւ Ադրբեջանում, եւ երկու արտգործնախարարությունները հարցազրույցի կապակցությամբ հանդես են եկել հայտարարություններով: «Ազատություն» ռադիոկայանի վաշինգտոնյան թղթակից Ջուլի Քորուինը չորեքշաբթի օրը կրկին խոսել է Բրայզայի հետ այդ հարցազրույցի, ինչպես նաեւ խաղաղության հասնելու համար երկու պետությունների ղեկավարների անելիքների շուրջ: Ներկայացնում ենք հարցազրույցը ամբողջությամբ:

«Ազատություն» ռադիոկայան. – Հայկական եւ ադրբեջանական ծառայությունների իմ գործընկերներին հետաքրքրում է, թե որքանո՞վ է ձեզ զարմացրել տարածաշրջանում հարցազրույցի հարուցած իրարանցումը:

Բրայզա. – Ճիշտն ասած՝ ինձ դա չի զարմացրել, քանի որ մենք գիտեինք, համանախագահները գիտեին, իմ նախորդը՝ Սթիվեն Մաննը, ով համանախագահում էր մինչեւ իմ կողմից ճիշտ հարցազրույցի օրը պարտականությունները ստանձնելը, գիտեր, որ իրենց հենց նոր արած հայտարարությունը ԵԱՀԿ-ում մեծ նշանակություն ունի, մարդկանց կստիպի կրկին մտածել եւ տարածաշրջանում կհարուցի առողջ բանավեճ: Ես պարզապես աննախանձելի վիճակում էի, քանի որ ընդամենը մեկ ժամ առաջ էին ստանձնել պաշտոնը եւ հենց ես պետք է բացատրեի ուրիշների կողմից մինչ այդ ընդունված որոշումը: Ոչ, ինձ չի զարմացրել այն, որ առողջ բանավեճ է սկսվել: Ինձ, այնուամենայնիվ, զարմացրեց այն, որ մարդիկ այդքան արագ արձագանքեցին հարցազրույցին՝ առանց կարդալու Ավստրիայում ԵԱՀԿ մշտական խորհրդում համանախագահների հրապարակած եւ հանրության համար մատչելի փաստաթուղթը, որտեղ ամեն բան շատ ավելի հանգամանորեն է շարադրված:

«Ազատություն» ռադիոկայան. - Ձեր հարցազրույցի արձագանքներում երկու կողմից էլ եղան մեկնաբանություններ, թե հակառակ կողմն է մեղավոր հանրաքվեի շուրջ համաձայնությունը ձախողելու համար: Իրականում ո՞ր կողմն է (եթե կա այդպիսին) ասում ճշմարտությունը:

Բրայզա. - Ակնհայտ է, որ մենք չենք կարող այս հարցազրույցի ընթացքում անդրադառնալ երկու կողմերի բոլոր կարծիքներին ու հայտարարություններին. բավական է ասել, որ առանցքային սկզբունքները, որոնք երկու տարվա ընթացքում մշակվել են համանախագահների, Ռոբերտ Քոչարյանի ու Իլհամ Ալիեւի եւ նրանց արտգործնախարարների կողմից, վերջնականապես չէին ստացել երկու նախագահների համաձայնությունը: Ուստի երկու նախագահները կիսում են համաձայնության չհասնելու պատասխանատվությունը, եւ ես չէի ասի, թե նրանցից մեկն ավելի է պատասխանատու, քան մյուսը: Ամեն դեպքում, դեռ վերջը չէ: Նկատի ունեմ, որ ցանկացած պահի նրանք կարող են պարզապես ասել. «Լավ, մենք համաձայն ենք այս առանցքային սկզբունքներին, կամ մենք համաձայնել ենք որոշ փոփոխություններ կատարել դրանցում, ուստի եկեք ընդունենք այս փաթեթը»:

«Ազատություն» ռադիոկայան. – Նախկին հարցազրույցում դուք ասել էիք, թե կողմերից յուրաքանչյուրի համար միանգամայն ձեռնտու չէ հակամարտության վերսկսման հնարավորության քննարկումը: Այդուհանդերձ, անցած ուրբաթ [հունիսի 23-ին] Իլհամ Ալիեւը միջազգային միջնորդների ջանքերը «անհույս» որակեց եւ ասաց, թե Ադրբեջանը հետ կվերադարձնի Լեռնային Ղարաբաղը՝ դիմելով անհրաժեշտ բոլոր միջոցներին: Ինչպե՞ս եք ընկալում այս հայտարարությունը: Չհիասթափվեցի՞ք նրա այդ մարտաշունչ կեցվածքից:

Բրայզա. - Նման հայտարարությունները արդեն սովորական են դարձել, եւ ես կկրկնեմ այն, ինչ ասել եմ անցած հինգշաբթի, հունիսի 22-ին, որ խոսակցությունները Ղարաբաղը ուժով վերագրավելու կամ որեւէ կողմից ուժի կիրառման մասին պարզապես օգտակար չեն: Դրանց անհրաժեշտությունը չկա, քանի որ սեղանի վրա է կենսունակ շրջանակային համաձայնագիր, որը պարզապես մի փոքր ավելի քաղաքական խիզախություն է պահանջում կողմերից՝ փոխզիջում ձեւավորելու համար: Ես կրկին պնդում եմ ասածս՝ դա օգտակար չէ:

«Ազատություն» ռադիոկայան. – Հայտարարության [ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների] մեջ ասում եք. «Մենք չենք տեսնում իմաստ այս պահին շարունակելու վերջին մի քանի ամիսների ինտենսիվ միջնորդային դիվանագիտությունը»: Արդյո՞ք դա ռազմավարական որոշում է՝ ասել, թե մենք ետ ենք քաշվում եւ հուսով ենք, որ դա կհուշի նրանց աշխուժացնել ջանքերը՞, թե՞ պարզապես հոգնածությունն է ձախողումներից:

Բրայզա. – Պարզապես փաստի արձանագրում է այն, որ իմ նախորդը՝ Սթիվեն Մաննը, եւ իմ ներկայիս գործընկեր համանախագահները գործադրել են իրենց ողջ երեւակայությունը եւ բանակցային եռանդը եւ, ըստ իրենց, հնարավորինս հղկել են առանցքային սկզբունքների այս շրջանակը այնպես, որ նախագահներին շատ ժամանակ պետք չէ մեկ անգամ էլ խորհրդածելու եւ որոշելու համար՝ ուզո՞ւմ են, թե՞ չեն ուզում ընդունել կամ համաձայնեցնել այս շրջանակային համաձայնագիրը: Իսկ հայտարարության մեջ մեր ասածն այն է, որ այլեւս տեղ չի մնացել դիվանագիտական երեւակայության համար, որպեսզի մետաղի այս կտորը փոքր-ինչ ավելի վառ փայլի: Այն հղկված է, եւ ձեր որոշելիքն է՝ ընդունել կամ չընդունել: Կամ արվելիք փոխզիջումները քաղաքականապես այնքան նշանակալի են, որ պահանջում են պետության ղեկավարների սակարկությունը: Մենք էլ ասում ենք՝ շատ լավ, դուք արեք:

Այս ղեկավարներին ես բավական լավ եմ ճանաչում: Ես հավանում եմ նրանց, կարող եմ շատ ժամանակ անցկացնել նրանց հետ, աշխատել Ղարաբաղի հարցի վրա գալիք մի քանի ամիսներին, բայց այդ աշխատանքը պիտի կատարեմ Ադրբեջանի եւ Հայաստանի հետ միասին: Ուստի գիտեմ, որ անձնապես բավական շատ գործակցելու եմ նրանց հետ: Այնպես չէ, որ մենք ձեռքներս ծալած նստելու ենք, եւ ոչինչ տեղի չի ունենալու: Եվ այստեղ մենք նաեւ չենք ասում, թե բանակցային գործընթացը ընդմիշտ մահացել է: Մեր ասածն այն է, որ գործընթացի այս փուլը առաջ ենք մղել այնքան, որքան կարողացել ենք, եւ մեզ այժմ ուղեցույց է պետք, կամ՝ պետությունների ղեկավարների վճիռները:

«Ազատություն» ռադիոկայան. - Ենթադրվում է, որ չափազանց ուժեղ են զգացմունքները, ինչը թույլ չի տալիս, որ այս սառեցված հակամարտությունը հալչի, եւ առայժմ անհրաժեշտ է թուլացնել լարվածությունը, օրինակ՝ դուրս բերել հայկական ուժերը Ղարաբաղը շրջապատող տարածքներից: Դուք պաշտպանո՞ւմ եք դա:

Բրայզա. – Շրջաբերականի պես բան է դարձել ասելը, թե համաձայնությունը ձեռք չի բերվել, որովհետեւ ժամանակն էր անբարենպաստ կամ լարվածությունն էր շատ բարձր: Դա, այո, փաստի արձանագրություն է: Հետեւաբար հարցն այն է, թե ինչպե՞ս թուլացնենք լարվածությունը, որովհետեւ բոլորը համամիտ են, որ լարվածությունը թուլացնելը դրական է: Արդյո՞ք հայկական ուժերի դուրսբերումը կթուլացնի լարվածությունը: Միանշանակ՝ այո: Այդ պատճառով էլ դա մեր առանցքային սկզբունքների առանցքային տարրն է: Բայց հայերը իրենց ուժերը դուրս չեն բերի, եթե մենք պարզապես ասենք. «Դուրս բերեք, որովհետեւ դա կթուլացնի լարվածությունը»: Նրանք դա կանեն, եթե դրա դիմաց որեւէ բան ստանան, եւ հենց դրան են վերաբերում այս առանցքային սկզբունքները:

«Ազատություն» ռադիոկայան. - Դուք կարո՞ք եք նշել, թե ի՞նչը համարժեք կլինի հայկական ուժերի դուրսբերմանը:

Բրայզա. - Ես կհղեմ հայտարարությանը: Թեեւ ես այդ հայտարարությունը կազմելուն չեմ մասնակցել, կարծում եմ, դա հիանալի հայտարարություն է: Այն շատ հստակ է եւ շարադրում է բազմաթիվ մանրամասներ, թե կոնկրետ ինչ է ընդգրկելու սակարկությունների շրջանակը: Զորքերի դուրս բերման համար գործածված է «ապառազմականացում» բառը, եւ դա, ինչպես նշված է շրջանակային համաձայնագրում, պետք է կամ կարող է ուղեկցվել մի գործընթացով, որը կհանգեցնի Ղարաբաղի ապագա կարգավիճակի հարցով բնակչության քվեարկության կամ հանրաքվեի: Կարծում եմ, հայերի համար դա չափազանց կարեւոր է, ուստի հենց դա կարող է ադրբեջանական կողմը առաջարկել հայերին՝ հայտարարության բովանդակած այլ դրույթների հետ միասին: Դառնալով ադրբեջանական կողմին, ես կարծում եմ, որ նրանք պատրաստ են քննարկել Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցով քվեարկության ձեւի հարցը, եթե առկա են փաթեթի ընդգրկած բազմաթիվ այլ տարրեր: Բարդությունն այստեղ այն է, թե ինչպես համաձայնեցնել հայկական ուժերի դուրսբերումը կամ վերատեղակայումը Ղարաբաղի ապագա կարգավիճակի հարցով քվեարկության ժամկետի հետ:

Ուղիղ հեռարձակում

XS
SM
MD
LG