Ազգային ժողովում ուրբաթ օրը կազմակերպված լսումների ընթացքում լրագրողները կրկին պահանջեցին շրջանառությունից հանել «Զանգվածային լրատվության մասին» օրենքի նախագիծը՝ մինչեւ գալիք մայիսին կայանալիք խորհրդարանական ընտրությունների ավարտը:
«Զանգվածային լրատվության մասին» օրինագծի ճակատագիրը, եթե անկեղծ լինենք, հեղինակի՝ այս դեպքում, կառավարության ձեռքում է, եւ վերջինս կարող է մինչեւ հունվար հրավիրվելիք արտահերթ նստաշրջանի օրակարգում ընդգրկել նաեւ «Զանգվածային լրատվության մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ քննարկել֊-ընդունելու հարցը: Ավելին, օրինագծի հիմնական հեղինակը՝ արդարադատության փոխնախարար Աշոտ Աբովյանը դա գերադասելի համարեց՝ պատճառաբանելով, որ Եվրախորհրդի առջեւ օրենքն ընդունելու պարտավորությունը հետաձգված է մինչեւ հունվարի 1-ը: Դրանից հետո՝ մինչեւ նախագահի ընտրությունը, հերթական նստաշրջանում ժամկետային առումով տեսականորեն բացառվում է օրենքի երեք ընթերցմամբ եւ ամբողջովին ընդունումը:
Դեկտեմբերյան, փետրվարյան, ապրիլյան, հիմա էլ արդեն հոկտեմբերյան տարբերակ անվանումներով, հարուստ ու փոփոխական կենսագրությամբ այս օրինագծի ներկայիս տարբերակի հիմնական բարեփոխում է դիտվում լրատվամիջոցների լիցենզավորման, գրանցման սկզբունքների բացառումը, հիմնական թերություն են դիտվում լրատվամիջոցների գործունեության սահմանափակմանը վերաբերող դրույթները:
Ընդդիմախոսները պնդում են, թե խոսքի ազատության բազում թակարդներ կան թե' բուն նախագծում, թե' նրա հետ բերված մի շարք օրենքներում առաջարկվող փոփոխություններում: Աշոտ Աբովյանը պնդում է, թե ոչ մի թակարդ էլ չկա:
Սակայն այսօր բովանդակային եւս մի նորամուծություն է հայտնվել, որն ընդունվելու դեպքում «Ազատություն» ռադիոկայանի Երեւանի մասնաճյուղ֊-գրասենյակը պարզապես հայտնվում է օրենքից դուրս կարգավիճակում: Օտարերկրյա իրավաբանական անձ հանդիսացող լրատվամիջոցին Հայաստանում, ըստ նախագծի, թույլատրվում է լրատվական գործունեությունն իրականացնել միմիայն որպես ձեռնարկատեր:
«Ազատություն» ռադիոկայանի հարցին, թե այդ դեպքում ի՞նչ կարգավիճակ է ունենալու ամերիկյան Կոնգրեսի կողմից ֆինանսավորվող, շահույթ չհետապնդող, օրինապահ, պարտաճանաչ եւ Հայաստանի պայմաններում ոչ մանր հարկատու «Ազատություն» ռադիոկայանի Երեւանի մասնաճյուղը, Աբովյանը պատասխանեց. - «Ձեռնարկատիրական... Չէ՞որ դուք շահույթ եք ստանում գովազդից»: Հակափաստարկին, որ «Ազատություն» ռադիոկայանը գովազդ տեղադրելու իրավունք չունի եւ երբեք չի տեղադրում, տարակուսած փոխնախարարը, այնուամենայնիվ, խոստովանեց, որ սա մտածելու տեղիք տալիս է:
Մամուլի Ազգային ակումբի ներկայացուցիչները քննարկման ընթացքում ի նշան բողոքի լքեցին նիստերի դահլիճը, երբ փոխնախարար Աբովյանը փաստորեն չընդունեց նրանց՝ այս անգամ դահլիճի ամբիոնից հնչեցրած կոչը՝ մինչեւ խորհրդարանական ընտրությունների ավարտը շրջանառությունից հանել օրինագիծը: Ակումբի փոխնախագահ Նարինե Դիլբարյանի ձեւակերպմամբ, ընդունելի եւ ոչ ընդունելի դրույթներով հանդերձ, չի կարելի նախընտրական բեւեռացումների բովում լրատվությանն առնչվող օրենք ընդունել:
Ակումբի նախագահ Նարինե Մկրտչյանը հայտարարեց. - «Եթե դուք չեք ուզում մամուլին տալ ազատություն, այդ դեպքում այդ ազատությունը մենք ձեզնից կնվաճենք»:
«Այն պատգամավորները, այն կուսակցությունները, որոնք կողմ կքվեարկեն այս նախագծին, մենք կպարտավորվենք նրանց նկատմամբ հակաքարոզչություն տանել», - ասաց Մամուլի ազգային ակումբում «Ա1+» հեռուստաընկերությունը ներկայացնող Վարդան Վարդանյանը:
Մամուլի «Երեւան» ակումբի մոտեցումը օրենքն ընդունելու գործընթացին փոքր ինչ այլ է: «Լարված քաղաքական մթնորոլտում նման օրենք քննարկելը նշանակում է, որ խորհրդարանականները պարզապես ուշադրություն չեն դարձնի ոչ մի բանի վրա եւ կոճակը կսեղմեն, որովհետեւ այս պահին իրենց այլ բաներ են հետաքրքրում», - «Ազատություն» ռադիոկայանին ասաց ակումբի ղեկավար անդամներից Մեսրոպ Հարությունյանը: Մյուս կողմից, նրա խոսքերով, քանի որ հատկապես հասարակություն ֊- լրատվամիջոցներ հարաբերությունները կարգավորելուն ուղղված օրենքի անհրաժեշտություն տեսնում է «Երեւան» ակումբը, եւ չնայած իրենց առաջարկությունները չեն ընդունվել, իրենք շարունակում են առաջարկություններ ներկայացնել, քանի որ մտածում են, եթե հանկարծ ընդունվի նախագիծը, գոնե մշակված լինի:
Ընդդիմադիր պատգամավոր Շավարշ Քոչարյանը կիսում է այդ կարծիքը, քանի որ, նրա խոսերով, եթե խորհրդարանական մեծամասնությունը սատարեց, այդ օրենքը ընդունվելու է:
Օրինագծի գլխադասային հանձնաժողովները՝ լրատվական հարցերովը եւ պետաիրավականը, դեռեւս իրենց եզրակացությունները չեն տվել փաստաթղթին, եւ մինչեւ դեկտեմբերի 20֊-ը սպասելու են նախագծի դրույթների շուրջ գրավոր առաջարկությունների:
Պետաիրավական հանձնաժողովի նախագահ Վիկտոր Դալլաքյանը ոչ միայն տասնյակ սկզբունքային առաջարկներ ունի, այլեւ համաձայն է հայտնի բնորոշմանը՝ ավելի լավ է մամուլ՝ առանց կառավարության, քան հակառակը:
«Չի կարող լինել զանգվածային լրատվության միջոցների մասին օրենք, որտեղ կանոնակարգված չեն լրագրողի իրավունքների, պարտականությունների, պատասխանատվության եւ պաշտպանվածության հիմնահարցերը», - ասաց նա:
Ռուզաննա Խաչատրյան, Երեւան
«Զանգվածային լրատվության մասին» օրինագծի ճակատագիրը, եթե անկեղծ լինենք, հեղինակի՝ այս դեպքում, կառավարության ձեռքում է, եւ վերջինս կարող է մինչեւ հունվար հրավիրվելիք արտահերթ նստաշրջանի օրակարգում ընդգրկել նաեւ «Զանգվածային լրատվության մասին» օրենքի նախագիծն առաջին ընթերցմամբ քննարկել֊-ընդունելու հարցը: Ավելին, օրինագծի հիմնական հեղինակը՝ արդարադատության փոխնախարար Աշոտ Աբովյանը դա գերադասելի համարեց՝ պատճառաբանելով, որ Եվրախորհրդի առջեւ օրենքն ընդունելու պարտավորությունը հետաձգված է մինչեւ հունվարի 1-ը: Դրանից հետո՝ մինչեւ նախագահի ընտրությունը, հերթական նստաշրջանում ժամկետային առումով տեսականորեն բացառվում է օրենքի երեք ընթերցմամբ եւ ամբողջովին ընդունումը:
Դեկտեմբերյան, փետրվարյան, ապրիլյան, հիմա էլ արդեն հոկտեմբերյան տարբերակ անվանումներով, հարուստ ու փոփոխական կենսագրությամբ այս օրինագծի ներկայիս տարբերակի հիմնական բարեփոխում է դիտվում լրատվամիջոցների լիցենզավորման, գրանցման սկզբունքների բացառումը, հիմնական թերություն են դիտվում լրատվամիջոցների գործունեության սահմանափակմանը վերաբերող դրույթները:
Ընդդիմախոսները պնդում են, թե խոսքի ազատության բազում թակարդներ կան թե' բուն նախագծում, թե' նրա հետ բերված մի շարք օրենքներում առաջարկվող փոփոխություններում: Աշոտ Աբովյանը պնդում է, թե ոչ մի թակարդ էլ չկա:
Սակայն այսօր բովանդակային եւս մի նորամուծություն է հայտնվել, որն ընդունվելու դեպքում «Ազատություն» ռադիոկայանի Երեւանի մասնաճյուղ֊-գրասենյակը պարզապես հայտնվում է օրենքից դուրս կարգավիճակում: Օտարերկրյա իրավաբանական անձ հանդիսացող լրատվամիջոցին Հայաստանում, ըստ նախագծի, թույլատրվում է լրատվական գործունեությունն իրականացնել միմիայն որպես ձեռնարկատեր:
«Ազատություն» ռադիոկայանի հարցին, թե այդ դեպքում ի՞նչ կարգավիճակ է ունենալու ամերիկյան Կոնգրեսի կողմից ֆինանսավորվող, շահույթ չհետապնդող, օրինապահ, պարտաճանաչ եւ Հայաստանի պայմաններում ոչ մանր հարկատու «Ազատություն» ռադիոկայանի Երեւանի մասնաճյուղը, Աբովյանը պատասխանեց. - «Ձեռնարկատիրական... Չէ՞որ դուք շահույթ եք ստանում գովազդից»: Հակափաստարկին, որ «Ազատություն» ռադիոկայանը գովազդ տեղադրելու իրավունք չունի եւ երբեք չի տեղադրում, տարակուսած փոխնախարարը, այնուամենայնիվ, խոստովանեց, որ սա մտածելու տեղիք տալիս է:
Մամուլի Ազգային ակումբի ներկայացուցիչները քննարկման ընթացքում ի նշան բողոքի լքեցին նիստերի դահլիճը, երբ փոխնախարար Աբովյանը փաստորեն չընդունեց նրանց՝ այս անգամ դահլիճի ամբիոնից հնչեցրած կոչը՝ մինչեւ խորհրդարանական ընտրությունների ավարտը շրջանառությունից հանել օրինագիծը: Ակումբի փոխնախագահ Նարինե Դիլբարյանի ձեւակերպմամբ, ընդունելի եւ ոչ ընդունելի դրույթներով հանդերձ, չի կարելի նախընտրական բեւեռացումների բովում լրատվությանն առնչվող օրենք ընդունել:
Ակումբի նախագահ Նարինե Մկրտչյանը հայտարարեց. - «Եթե դուք չեք ուզում մամուլին տալ ազատություն, այդ դեպքում այդ ազատությունը մենք ձեզնից կնվաճենք»:
«Այն պատգամավորները, այն կուսակցությունները, որոնք կողմ կքվեարկեն այս նախագծին, մենք կպարտավորվենք նրանց նկատմամբ հակաքարոզչություն տանել», - ասաց Մամուլի ազգային ակումբում «Ա1+» հեռուստաընկերությունը ներկայացնող Վարդան Վարդանյանը:
Մամուլի «Երեւան» ակումբի մոտեցումը օրենքն ընդունելու գործընթացին փոքր ինչ այլ է: «Լարված քաղաքական մթնորոլտում նման օրենք քննարկելը նշանակում է, որ խորհրդարանականները պարզապես ուշադրություն չեն դարձնի ոչ մի բանի վրա եւ կոճակը կսեղմեն, որովհետեւ այս պահին իրենց այլ բաներ են հետաքրքրում», - «Ազատություն» ռադիոկայանին ասաց ակումբի ղեկավար անդամներից Մեսրոպ Հարությունյանը: Մյուս կողմից, նրա խոսքերով, քանի որ հատկապես հասարակություն ֊- լրատվամիջոցներ հարաբերությունները կարգավորելուն ուղղված օրենքի անհրաժեշտություն տեսնում է «Երեւան» ակումբը, եւ չնայած իրենց առաջարկությունները չեն ընդունվել, իրենք շարունակում են առաջարկություններ ներկայացնել, քանի որ մտածում են, եթե հանկարծ ընդունվի նախագիծը, գոնե մշակված լինի:
Ընդդիմադիր պատգամավոր Շավարշ Քոչարյանը կիսում է այդ կարծիքը, քանի որ, նրա խոսերով, եթե խորհրդարանական մեծամասնությունը սատարեց, այդ օրենքը ընդունվելու է:
Օրինագծի գլխադասային հանձնաժողովները՝ լրատվական հարցերովը եւ պետաիրավականը, դեռեւս իրենց եզրակացությունները չեն տվել փաստաթղթին, եւ մինչեւ դեկտեմբերի 20֊-ը սպասելու են նախագծի դրույթների շուրջ գրավոր առաջարկությունների:
Պետաիրավական հանձնաժողովի նախագահ Վիկտոր Դալլաքյանը ոչ միայն տասնյակ սկզբունքային առաջարկներ ունի, այլեւ համաձայն է հայտնի բնորոշմանը՝ ավելի լավ է մամուլ՝ առանց կառավարության, քան հակառակը:
«Չի կարող լինել զանգվածային լրատվության միջոցների մասին օրենք, որտեղ կանոնակարգված չեն լրագրողի իրավունքների, պարտականությունների, պատասխանատվության եւ պաշտպանվածության հիմնահարցերը», - ասաց նա:
Ռուզաննա Խաչատրյան, Երեւան