Հայաստանում բանտարկյալների համատարած ծեծը, պարտադիր զինծառայությունից կրոնական պատճառներով խուսափողների շարունակվող դատական հետապնդումը եւ մարդու իրավունքների այլ խախտումները կրկին դատապարտվել են հեղինակավոր «Էմնիսթի ինտերնեշնլ» միջազգային իրավապաշտպան կազմակերպության կողմից: 2001 թվականի զեկույցում, այդուհանդերձ, Հայաստանի իշխանություններին ուղղված քննադատությունը ավելի մեղմ է:
«Մեղադրանքներ կային, թե իրավապահ պաշտոնյաները մարդկանց ենթարկել են կտտանքների ու ծեծի՝ խոստովանություն կորզելու նպատակով», - ասված է երեքշաբի օրը հրապարակված զեկույցում: - «Մտահոգություններ կային, որ այդ մեղադրանքների գծով իշխանությունների անցկացրած հետաքննությունները համարժեք չէին»:
«Էմնիսթի ինտերնեշնլ»-ի անցած տարվա զեկույցը, մինչդեռ, ուղղակիորեն քննադատում էր իշխանություններին՝ իրավապահների դաժանությունը «համակողմանիորեն ու խորությամբ» չհետաքննելու համար:
Նշելով, որ Հայաստանում շարունակում են բանտարկվել կրոնական նկատառումներով պարտադիր զինծառայությունից հրաժարվող քաղաքացիները, զեկույցը, որպես «լավ նորություն», ողջունում է 2001 թվականի ընթացքում 16 Եհովայի վկաներին ազատ արձակելը: 2001 թվականի հունվարին անդամակցելով Եվրոպայի խորհրդին, Հայաստանը պարտավորվել է ընդունել այլընտրանքային զինծառայության մասին օրենք, որն արդեն շրջանառության մեջ դրվել Ազգային ժողովում:
«Էմնիսթի ինտերնեշնլ»-ի Եվրոպայի գծով տնօրենի պաշտոնակատար Նիկոլա Դաքուորթը չորեքշաբթի օրը «Ազատություն» ռադիոկայանին ասել է, թե անդամակցությունը Եվրախորհրդին դրական ազդեցություն է ունեցել Հայաստանում մարդու իրավունքների պաշտպանության վիճակի վրա: «Ես կարծում եմ, որ այն, ինչ տեսել ենք, առաջընթաց է, մասնավորապես՝ Եվրոպայի խորհրդի հետ համատեղ տարվող աշխատանքներում, ինչի շնորհիվ առանձնացվել են բարելավման կարիք ունեցող մի շարք առավել մտահոգություն հարուցող հարցեր»:
Դաքուորթը, սակայն, նշեց նաեւ, որ «որոշ ոլորտներում» առաջընթացը բավականաչափ արագ չէ: «Մեզ մտահոգում է, որ, չնայած Հայաստանի միջազգային պարտավորություններին, մենք շարունակում ենք ստանալ Հայաստանում մարդու իրավունքների ոտնահարմանը վերաբերող մեղադրանքներ»:
Զեկույցում նշվում է, որ Հայաստանը դեռ չի կատարել Եվրախորհրդի առջեւ առանցքային պարտավորություններից շատերը՝ ներառյալ մահապատժի վերացումը:
Հայաստանում լայն տարածում ունի ոստիկանության կողմից կալանքի տակ գտնվող մարդկանց ծեծի ու կտտանքի ենթարկելը: «Էմնիսթի ինտերնեշնլ»-ը, ինչպես նաեւ Արեւմուտքի այլ իրավապաշտպան կազմակերպությունը դա համարում են Հայաստանում ամենատարածված մարդու իրավունքների խախտումը եւ հաճախ են մեղադրում իշխանություններին այդ երեւույթի վրա աչք փակելու համար:
«Էմնիսթի ինտերնեշնլ»-ը կրկին հնչեցրել է իր մտահոգությունը շարունակվող մեղադրանքների կապակցությամբ, թե Նաիրի Հունանյանը եւ «Հոկտեմբերի 27»-ի գործով ձերբակալված մյուս չորս ամբաստանյալները կտտանքների են ենթարկվել նախաքննության ընթացքում:
Դաքուորթի խոսքերով, Հունանյանն ու իր մեղսակիցները արդար դատավարության իրավունք ունեն՝ անկախ գործած հանցանքի ծանրությունից: Դաքոււրթը ասաց նաեւ, որ նրանք համապատասխանում են «Էմնիսթի ինտերնեշնլ»-ի՝ «քաղաքական բանտարկյալներ» սահմանմանը, քանի որ գործում առկա են «քաղաքական տարրեր»:
«Մենք կարծում ենք, որ «Հոկտեմբերի 27»-ի գործը տեղավորվում է քաղաքական բանտարկյալների մեր սահմանման շրջանակներում, քանի որ որոշակի քաղաքական ձգտումներ կային նրանց կատարած հանցագործության պատճառների հետեւում», - բացատրեց նա: - «Մենք չենք ասում, թե քաղաքական դրդապատճառը զուտ քրեական ցանկացած արարքի դեպքում արդարացնում է այդ արարքը: Բայց մենք կոչ ենք անում, որ այդ մարդիկ ստանան արդար դատ»:
Հայաստանի խորհրդարանը շուտով քվեարկելու է Քրեական օրենսգրքից մահապատժի դե-յուրե վերացում եւ այն ցմահ բանտարկությամբ փոխարինում նախատեսող օրինագիծը: Սակայն, Ազգային ժողովի պատգամավորները ջանում են մի սողանց թողնել՝ 1999 թվականի հոկտեմբերի 27-ի սպանդն իրականացնողներին մահապատժի ենթարկելու համար:
Էմիլ Դանիելյան, Երեւան եւ Հրայր Թամրազյան, Պրահա
«Մեղադրանքներ կային, թե իրավապահ պաշտոնյաները մարդկանց ենթարկել են կտտանքների ու ծեծի՝ խոստովանություն կորզելու նպատակով», - ասված է երեքշաբի օրը հրապարակված զեկույցում: - «Մտահոգություններ կային, որ այդ մեղադրանքների գծով իշխանությունների անցկացրած հետաքննությունները համարժեք չէին»:
«Էմնիսթի ինտերնեշնլ»-ի անցած տարվա զեկույցը, մինչդեռ, ուղղակիորեն քննադատում էր իշխանություններին՝ իրավապահների դաժանությունը «համակողմանիորեն ու խորությամբ» չհետաքննելու համար:
Նշելով, որ Հայաստանում շարունակում են բանտարկվել կրոնական նկատառումներով պարտադիր զինծառայությունից հրաժարվող քաղաքացիները, զեկույցը, որպես «լավ նորություն», ողջունում է 2001 թվականի ընթացքում 16 Եհովայի վկաներին ազատ արձակելը: 2001 թվականի հունվարին անդամակցելով Եվրոպայի խորհրդին, Հայաստանը պարտավորվել է ընդունել այլընտրանքային զինծառայության մասին օրենք, որն արդեն շրջանառության մեջ դրվել Ազգային ժողովում:
«Էմնիսթի ինտերնեշնլ»-ի Եվրոպայի գծով տնօրենի պաշտոնակատար Նիկոլա Դաքուորթը չորեքշաբթի օրը «Ազատություն» ռադիոկայանին ասել է, թե անդամակցությունը Եվրախորհրդին դրական ազդեցություն է ունեցել Հայաստանում մարդու իրավունքների պաշտպանության վիճակի վրա: «Ես կարծում եմ, որ այն, ինչ տեսել ենք, առաջընթաց է, մասնավորապես՝ Եվրոպայի խորհրդի հետ համատեղ տարվող աշխատանքներում, ինչի շնորհիվ առանձնացվել են բարելավման կարիք ունեցող մի շարք առավել մտահոգություն հարուցող հարցեր»:
Դաքուորթը, սակայն, նշեց նաեւ, որ «որոշ ոլորտներում» առաջընթացը բավականաչափ արագ չէ: «Մեզ մտահոգում է, որ, չնայած Հայաստանի միջազգային պարտավորություններին, մենք շարունակում ենք ստանալ Հայաստանում մարդու իրավունքների ոտնահարմանը վերաբերող մեղադրանքներ»:
Զեկույցում նշվում է, որ Հայաստանը դեռ չի կատարել Եվրախորհրդի առջեւ առանցքային պարտավորություններից շատերը՝ ներառյալ մահապատժի վերացումը:
Հայաստանում լայն տարածում ունի ոստիկանության կողմից կալանքի տակ գտնվող մարդկանց ծեծի ու կտտանքի ենթարկելը: «Էմնիսթի ինտերնեշնլ»-ը, ինչպես նաեւ Արեւմուտքի այլ իրավապաշտպան կազմակերպությունը դա համարում են Հայաստանում ամենատարածված մարդու իրավունքների խախտումը եւ հաճախ են մեղադրում իշխանություններին այդ երեւույթի վրա աչք փակելու համար:
«Էմնիսթի ինտերնեշնլ»-ը կրկին հնչեցրել է իր մտահոգությունը շարունակվող մեղադրանքների կապակցությամբ, թե Նաիրի Հունանյանը եւ «Հոկտեմբերի 27»-ի գործով ձերբակալված մյուս չորս ամբաստանյալները կտտանքների են ենթարկվել նախաքննության ընթացքում:
Դաքուորթի խոսքերով, Հունանյանն ու իր մեղսակիցները արդար դատավարության իրավունք ունեն՝ անկախ գործած հանցանքի ծանրությունից: Դաքոււրթը ասաց նաեւ, որ նրանք համապատասխանում են «Էմնիսթի ինտերնեշնլ»-ի՝ «քաղաքական բանտարկյալներ» սահմանմանը, քանի որ գործում առկա են «քաղաքական տարրեր»:
«Մենք կարծում ենք, որ «Հոկտեմբերի 27»-ի գործը տեղավորվում է քաղաքական բանտարկյալների մեր սահմանման շրջանակներում, քանի որ որոշակի քաղաքական ձգտումներ կային նրանց կատարած հանցագործության պատճառների հետեւում», - բացատրեց նա: - «Մենք չենք ասում, թե քաղաքական դրդապատճառը զուտ քրեական ցանկացած արարքի դեպքում արդարացնում է այդ արարքը: Բայց մենք կոչ ենք անում, որ այդ մարդիկ ստանան արդար դատ»:
Հայաստանի խորհրդարանը շուտով քվեարկելու է Քրեական օրենսգրքից մահապատժի դե-յուրե վերացում եւ այն ցմահ բանտարկությամբ փոխարինում նախատեսող օրինագիծը: Սակայն, Ազգային ժողովի պատգամավորները ջանում են մի սողանց թողնել՝ 1999 թվականի հոկտեմբերի 27-ի սպանդն իրականացնողներին մահապատժի ենթարկելու համար:
Էմիլ Դանիելյան, Երեւան եւ Հրայր Թամրազյան, Պրահա